آیا اتحادیه اروپا درصدد تجدیدنظر در رابطه خود با اسد است؟

با گذشت بیش از 11 سال از جنگ سوریه بحران این کشور همچنان ادامه دارد و درگیری های نظامی، تروریسم و خشونت های سازمان یافته روزانه در سراسر این کشور رخ می دهد. در کنار اینها وضع حقوق بشر در سوریه نیز روز به روز بدتر می شود

گرچه میزان و شدت خشونت ممکن است نسبت به سال های گذشته کمتر شده باشد اما تقریبا 7 میلیون سوری در داخل کشور آواره هستند و 7 میلیون نفر دیگر در خارج پناهنده شده اند. نظرسنجی اخیر از پناهندگان سوری نشان می دهد مادامی که اسد در قدرت است آنها هیچ علاقه ای به بازگشت به سوریه ندارند.

این درحالی است که جامعه بین الملل به رویکرد خود در قبال سوریه بر اساس قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل –که خواهان آتش بس سراسری در سوریه و یک راه حل سیاسی جامع از جمله انتخابات آزاد و منصفانه است- ادامه می دهد. این سیاست مبتنی بر این واقعیت است که ریشه خشونت، بی ثباتی و رنج مردم سوریه نظام اسد می باشد و تا زمانی که این نظام با تمام سبعیت و فسادش بر جای خود باقی است، بحران سوریه ادامه خواهد یافت.

اکنون نزدیک به یک دهه است که نظام سوریه از شرکت در مذاکرات خودداری کرده و تمام آتش بس ها را نقض کرده است. حکومت اسد در نبرد نظامی پیروز شده و اکنون در پی این است که با یک مبارزه فرسایشی، مخالفان سوری و خارجی خود را وادار به تسلیم کند.

از سوی دیگر در حالی که 97% مردم سوریه زیر خط فقر قرار دارند خانواده اسد و گروهی از تجار، نظامیان و اعضای حزب الله روز به روز بر ثروت خود می افزایند. در چنین شرایطی بعضی از کشورها با مشاهده واقعیات سوریه و بی تفاوتی نظام نسبت به هرگونه مصالحه، اخلاقیات را زیر پا گذاشته و تصمیم گرفته اند روابط خود را با اسد احیا کنند.

فعلا برقراری ارتباط با اسد را از سوی چند کشور خاورمیانه شاهد هستیم. این رویکرد از ناامیدی و خسته شدن از بن بست ایجاد شده در سوریه حکایت دارد؛ ضمن اینکه این کشورها در سیاست جدید خود دلایل ژئوپلیتیک و جاه طلبی های مالی نیز دارند. اما تاکنون به لطف قانون سزار –که دولت آمریکا را ملزم به تحریم هر نهادی که با حکومت سوریه وارد تعامل مالی شود، می کند- عادی سازی کشورهای منطقه با سوریه در عمل تأثیر چندانی نداشته است و تا زمانی که عربستان، مصر و قطر از تعامل با اسد خودداری کنند، به نظر نمی رسد که تلاش کشورهای دیگر منطقه برای عادی سازی نتیجه ملموسی داشته باشد.

اما آنچه اسباب نگرانی ما را فراهم می سازد این است که روند مشابهی را می توان در اروپا دید.

در کنار آمریکا، اتحادیه اروپا همچنان به رویکرد خود بر اساس قطعنامه 2254 سازمان ملل پایبند است. این اتحادیه بیش از 350 تحریم علیه حکومت اسد و نهادهای مرتبط با آن وضع کرده، به مخالفت دیپلماتیک خود برای عادی سازی رابطه با اسد ادامه می دهد و با هر اقدامی که در راستای کمک به نظام سوریه است مخالفت می کند.

ولی علیرغم موضع رسمی اتحادیه اروپا می توان شکاف هایی را در بین کشورهای عضو دید. به گفته چهار مقام ارشد غربی پیشتر اختلافاتی جزئی در دیدگاه سران کشورهای اروپایی در قبال اسد وجود داشت ولی حالا این اختلافات به اختلافاتی جدی و اساسی بدل شده است.

به گفته برخی منابع دولت هایی از جمله یونان، قبرس، ایتالیا، مجارستان، اتریش و لهستان خواستار تغییر سیاست اتحادیه در قبال اسد هستند. در همین راستا برخی از کشورها گروههایی از کارشناسان تشکیل داده اند تا راههایی برای دور زدن تحریم های اتحادیه اروپا در قبال سوریه بیابند.

به نظر می رسد آنچه این کشورها را در تغییر رویکرد و سیاست خود در قبال حکومت اسد مصمم کرده، افزایش قابل توجه تعداد مهاجرانی است که با کشتی از سوریه و ترکیه و لبنان به سمت یونان، مالت، قبرس و ایتالیا می روند.

درحالی که ترس از پناهندگان و سیاست های پوپولیستی و ناسیونالیستی در افزایش درخواست برای تغییر رویکرد در قبال اسد تأثیر عمده ای داشته، برخی از سیاستمداران اروپایی به این نتیجه رسیده اند که اسد پیروز جنگ سوریه شده و تنها اوست که می تواند ثبات کشورش را حفظ کند.

مقامات اروپای جنوبی و مرکزی از شروطی که اتحادیه اروپا برای بازگشت مهاجران گذاشته و بازگرداندن انان را منوط به ایمنی و داوطلبانه بودن این بازگشت کرده اند انتقاد می کنند و معتقدند این شروط باعث تشویق مردم به مهاجرت می شود.

سال جاری چند کشور عضو اتحادیه اروپا از اشارات مداوم رهبران اتحادیه به جنایات اسد ابراز نارضایتی کردند. بیان این جملات که «اسد پیروز شده و زمان تغییر روابط فرا رسیده است» در کنار انتقاد از تحریم های اتحادیه اروپا و سایر اقدامات قهری یکجانبه علیه سوریه، به کرات در سخنرانی های مقامات برخی از کشورهای اتحادیه اروپا شنیده می شود.

به عقیده یک مقام اروپایی افزایش اظهارات رسمی و آشکار برخی کشورهای اروپایی در مخالفت با سیاست های اتحادیه اروپا در به انزوا کشیدن اسد، بزرگترین چالشی است که جامعه بین الملل در قبال سوریه دارد

از سال 2020 پاره ای از این کشورها از جمله بلغارستان، مجارستان و یونان نوعی روابط دیپلماتیک با اسد برقرار کرده اند. یونان سال 2020 به دمشق کاردار فرستاد و قبرس در اواسط سال 2021 سفارتخانه جدید خود را در سوریه بازگشایی کرد. ایتالیا اوایل سال 2018 میزبان علی مملوک رئیس اطلاعات اسد بود و معاون وزیر خارجه لهستان نیز اوت 2018 از دمشق دیدار کرد. اکنون نیز رهبران اتریش در حال بررسی برقراری نوعی روابط دیپلماتیک با سوریه هستند. حتی دانمارک آوریل 2021 اعلام کرد که مناطق تحت کنترل حکومت اسد برای بازگشت پناهجویان امن است

تشدید اختلافات داخلی باعث می شود که اتحادیه اروپا نتواند به رویکرد سابق خود در قبال سوریه ادامه دهد زیرا سیاست های اتحادیه مبتنی بر اجماع است. با ادامه این روند در بهترین حالت کشورها به طور جداگانه دست به کار می شوند و به اشکال مختلف با حکومت اسد ارتباط برقرار می کنند

همه اینها درحالی است که عوامل ریشه ای و محرک های اصلی قیام سال 2011 همچنان پابرجا است و پناهندگان به کشوری که از توحش حکومتش فرار کردند باز نمی گردند. بنابراین مماشات کشورهای اروپایی در قبال اسد نه تنها غیراخلاقی که غیرمنطقی است. اگر آنها از روند مهاجرت می ترسند باید بدانند که خارج کردن اسد از انزوا تنها منجر به افزایش جریان پناهجویی می شود ولی متأسفانه همانگونه که تاریخ شنان داده است سیاستمداران حقایق را نمی بینند

*منبع: فارین پالیسی

مترجم: فاطمه رادمهر