چگونه امیدها برای برقراری آتش بس در لبنان از بین رفت؟

به نظر می رسید همه طرف ها در مسیر درستی برای برقراری صلح در خاورمیانه و جلوگیری از گسترش جنگ در منطقه قرار دارند. مقامات سازمان ملل، فرانسه و ایالات متحده پیش نویس بیانیه ای را تهیه کرده بودند و در آن خواستار آتش بس سه هفته ای با هدف جلوگیری از درگیری گسترده بین حزب الله و اسرائیل شده بودند. پیش نویس به دو طرف درگیری ارائه شده بود تا آن را بررسی و نظر نهایی خود را اعلام کنند

به گفته چهار دیپلمات غربی و سه مقام لبنانی که در مذاکرات شرکت داشتند، اموس هوخشتاین فرستاده کاخ سفید به مقامات سازمان ملل و لبنان گفته بود که اسرائیل آماده تأیید بیانیه است. حسن نصرالل نیز از طریق یک واسطه خبر داده بود که شبه نظامیان حزب الله از آتش بس حمایت می کنند

بنابراین 25 سپتامبر زمانی که رهبران جهان در نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل گرد آمدند، بایدن و مکرون رؤسای جمهور آمریکا و فرانسه بیانیه را منتشر کردند اما دو روز بعد نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در سازمان ملل اعلام کرد که اسرائیل درصدد است «حزب الله را شکست دهد». بلافاصله پس از این سخنرانی بمب های بزرگی در حومه جنوبی بیروت فرود آمد، نصرالله کشته شد و امیدها برای برقراری آتش بس از بین رفت

اکنون جنگ گسترده ای که مقامات برای جلوگیری از آن تلاش می کردند، در لبنان شعله ور است و هر آن احتمال می رود که به دیگر نقاط منطقه نیز سرایت کند. با آغاز حملات مرگبار اسرائیل به جنوب لبنان، 9 نفرکه از نزدیک در جریان مذاکرات قرار داشتند، به ما گفتند که پیشرفت به سوی آتش بس بسیار فراتر از آن چیزی بود که در رسانه ها گزارش شده است؛ اما با کشته شدن نصرالله همه چیز متوقف شد

عبدالله بوحبیب وزیر امور خارجه لبنان در مصاحبه ای اسرائیل را متهم به از بین بردن توافق کرد. او درباره اسرائیلی ها گفت: «آنها صلح نمی خواهند، می خواهند به جنگ ادامه دهند»

مقامات اسرائیلی می گویند که به دنبال عقب راندن حزب الله از مرز هستند تا بیش از 60000 آواره اسرائیلی بتوانند به خانه های خود برگردند. آنها افزودند که تردید دارند آتش بس، به تنهایی بتواند این خواسته را محقق کند

درخواست برای آتش بس موقت در لبنان پس از 11 ماه تلاش دیپلماتیک ناموفق برای پایان دادن به جنگ اسرائیل و حماس در غزه ،مطرح شد و هدف از ان جلوگیری از بروز جنگی بزرگ بین اسرائیل و حزب الله بود. اما با کشته شدن نصرالله به دست اسرائیل، پیشرفت به سوی آتش بس متوقف شد

حزب الله پس از حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل، شروع به شلیک موشک به سمت اسرائیل کرد تا اینگونه از حماس حمایت کند. اسرائیل در پاسخ، به جنوب لبنان جمله کرد. با ادامه تبادل آتش بین دو طرف، بیش از 150000 نفر در دو طرف مرز آواره شدند. ماه گذشته اسرائیل حملات خود را علیه حزب الله تشدید کرد، دستگاههای ارتباطی این گروه را منفجر کرد و حملات هوایی گسترده ای انجام داد که منجر به کشته شدن صدها نفر از جمله رهبران حزب الله شد

مقامات سازمان ملل، فرانسه و ایالات متحده در تلاش برای توقف خشونت و جلوگیری از حمله زمینی اسرائیل، تلاش گسترده ای را برای برقراری آتش بس موقت آغاز کردند

مقامات کاخ سفید و اسرائیل 23 سپتامبر گفتگوهایی را در این زمینه انجام دادند؛ سپس هوخشتاین که سابقه میانجی گری در توافقنامه مرز دریایی بین اسرائیل و لبنان را دارد، رهبری مذاکرات را برعهده گرفت و به مقامات لبنان گفت که اگر آنها بتوانند پایبندی حزب الله به آتش بس را تضمین کنند، او نیز موافقت اسرائیل را گرفته و پایبندی آن کشور به توافق را تضمین می کند

پیش نویس توافق خواستار توقف 21 روزه جنگ می شد تا طرف های درگیر و میانجیگران با هدف رسیدن به آتش بس بلندمدت، بایکدیگر وارد گفتگو شوند. بر اساس این طرح حزب الله متعهد می شد که درخواست اصلی اسرائیل را جامه عمل پوشانده و جنگجویان و تسلیحات خود را به بیرون از منطقه مرزی منتقل کند

نصرالله بارها گفته بود که حزب الله تنها زمانی شلیک موشک به اسرائیل را متوقف می کند که اسرائیل حمله به غزه را متوقف نماید. بنابراین بیانیه برای اینکه پذیرش توافق را برای نصرالله راحت تر کند، خواستار آتش بس بین اسرائیل و حماس نیز شده بود

مذاکراتی که بین لبنان و اسرائیل جریان داشت غیرمستقیم بود زیرا دو کشور با یکدیگر روابط دیپلماتیک ندارند؛ همچنین آمریکا حزب الله را سازمانی تروریستی می داند و مقامات کشور را از تعامل با این گروه منع می کند. هوخشتاین با دفتر نتانیاهو تماس داشت و در لبنان نیز با نبیه بری رئیس 86 ساله پارلمان و متحد حزب الله، در ارتباط بود

25 سپتامبر به نظر می رسید که تلاش های دیپلماتیک درحال ثمر دادن است. آن روز مقامات دفتر نتانیاهو پیشنهاد را بررسی کردند و نگرانی های خود را مطرح نمودند. اما هوخشتاین به مقامات سازمان ملل و مقامات لبنانی اعلام کرد که اسرائیل با مذاکره برای برقراری آتش بس موافقت کرده است. به این ترتیب امید برای رسیدن به توافق تقویت شد اما درست زمانی که اسرائیل درحال ارسال این سیگنال ها بود، در پشت پرده نقشه قتل نصرالله را می کشید

همان روز در نیویورک نجیب میقانی نخست وزیر لبنان و بوحبیب وزیر امور خارجه ،در هتلی با هوخشتاین و انتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا دیدار کردند. بوحبیب در مصاحبه ای با نیویورک تایمز گفت که بحث روی گام های بعدی متمرکز شده زیرا طرفین تمایل خود را برای پیشبرد توافق نشان داده اند. «من با این تصور که اسرائیل و حزب الله در یک کشتی هستند، به جلسه با آمریکایی ها رفتم؛ همگی خوشبین بودیم»

بعد ازظهر همان روز نبیه بری در گفتگوی تلفنی با میقاتی گفت که حزب الله با طرح پیشنهاد اتش بس موافقت کرده است؛ بری این خبر را به هوخشتاین نیز اطلاع داد. همان شب بایدن و مکرون اعلام کردند که این طرح مورد تأیید سایر کشورهای غربی و عربی نیز قرار گرفته است

بایدن گفت: «زمان برای حل و فصل مشکل مرز اسرائیل و لبنان فرا رسیده است. حل این مشکل امنیت را تضمین می کند و باعث می شود که غیرنظامیان بتوانند به خانه های خود برگردند. تبادل آتش بین دو طرف احتمال وقوع درگیری گسترده را تشدید کرده و به غیرنظامیان آسیب می زند»

روز بعد یعنی 26 سپتامبر میقاتی در سخنرانی خود در سازمان ملل، حمایت لبنان از این طرح را تأیید کرد. برخی از مقامات اسرائیل ان روز صبح نظراتی در مخالفت با هرگونه ایده اتش بس بیان کردند. مقامات آمریکایی گفتند که مشتاقانه منتظر اعلام عمومی موافقت نتانیاهو با این پیشنهاد هستند. مقامات آمریکایی و فرانسوی مدام به همتایان لبنانی خود اطمینان می دادند که طرح تأیید خواهد شد

آن شب بیانیه ای از سوی نتانیاهو صادر شد که در آن گفته شده بود: «اسرائیل اهداف ابتکار عمل آمریکا را می پذیرد» و به عبارت دیگر با هدف ایجاد آتش بس موقت در لبنان و بازگشت مردم به خانه هایشان موافق است

به گفته یک مقام آمریکایی، کسانی که در مذاکرات شرکت داشتند امیدوار بودند که توافق آتش بس در روز بعد (27 سپتامبر) در سازمان ملل نهایی شود. ولی نتانیاهو در سخنان خود در سازمان ملل به آتش بس پیشنهادی اشاره نکرد، لحن تندی گرفت و گفت که اسرائیل به جنگ ادامه می دهد. مقامات آمریکایی و فرانسوی که انتظار داشتند او از ابتکار دیپلماتیک حمایت کند، شوکه شدند

اندکی پس از آن جنگنده های اسرائیلی جنوب بیروت را بمباران کردند و نصرالله را کشتند. بسیاری از مقامات درگیر در مذاکره گفتند که نمی دانند چرا اسرائیل اینقدر ناگهانی چشم انداز آتش بس را از بین برد. آنها حدس می زنند که نتانیاهو با فشار اعضای تندرو کابینه خود مواجه شد، یا فرصت نادری را برای ترور نصرالله بدست آورد و دید که نمی تواند این فرصت را نادیده بگیرد؛ یا اینکه از ابتدا در گفتگوهای خصوصی با آمریکا صادق نبود و نیت واقعی خود را افشا نکرد

منبع: نیویورک تایمز

مترجم: فاطمه رادمهر