بی‌شک یکی از جاذبه‌ها و شگفتی‌های جهان اسلام معماری مساجد آن است که از دیرباز تاکنون مورد توجه مسلمانان و توریست‌ها بوده است. ساخت مسجد در دین اسلام و در نگاه مسلمانان، همواره امری محبوب و مقدس بوده است. در صدر اسلام، مساجد بناهایی معمولی بودند؛ به گونه‌ای که اولین مساجد، نه گنبدی داشتند و نه مناره‌ای. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از حیاط خانه‌ی خود برای اقامه‌ی نماز جماعت استفاده می‌کردند. اما امروزه سلاطین عرب به مسجد نگاه دیگری دارند و بسیاری از آنها امیدوارند با ساخت مساجد باشکوه، میراثی از خود به جای گذارند که یادآور عظمت و قدرت آنان باشد. به عنوان مثال، عبدالعزیز بوتفلیقه که سالها ریاست جمهوری الجزایر را عهده دار بود، چندی قبل از آنکه از سمت خود برکنار شود، با ساخت مسجدی به ارزش 1 میلیارد دلار و در 40 هکتار مساحت، افتخار دارا بودن بزرگترین مسجد آفریقا را که از آن مراکش بود از آن کشور گرفت. با توجه به اینکه این مسجد توسط کارگران چینی ساخته شده است، تقریباً از همان جاذبههای فرودگاه بزرگ چین، از جمله برج کنترل ترافیک برخوردار است.
از نمونه‌های دیگر، می‌توان به سلطان قابوس پادشاه فقید عمان اشاره کرد که رکورددار نصب بزرگترین لوستر جهان در مسجد خویش بود؛ اما طولی نکشید که در سال 2007 ، النهیان حاکم ابوظبی با آویزان کردن لوستری بزرگتر در مسجد شیخ زاید از وی پیشی گرفت؛ لوستری که سینان حسن، معمار مشهور سوری آن را یک ابزار تبلیغاتی و شبیه به دیزنی لند می‌داند.
رفته رفته، دیگران نیز به عرصه‌ی این رقابت پای نهادند. رئیس جمهور مصر، عبدالفتاح السیسی، شرق قاهره را نه تنها با یک مسجد بزرگ، بلکه با بزرگترین کلیسای جامع جهان عرب مزین کرد. مقامات ایران نیز در تلاشند تا بزرگترین مسجد جهان را در تهران احداث نمایند که البته، در حال حاضر به صورت نیمه ساز است. یک معمار ایرانی در گفتگو با اکونومیست اظهار داشت: این بنای بی‌روح و سرد، هیچ شباهتی به معماری‌های سنتی این مرز و بوم ندارد؛ گویی تنها می‌خواهد فریاد برآورد که ما از شما بزرگتر و برتریم.
در واقع، ساخت مساجد بزرگ و باشکوه در میان مسلمانان، سنتی دیرینه است. طی ده ها سال پس از درگذشت پیامبر اسلام، حاکمان مسلمان کوشیدند تا با ساخت بناهای بزرگ مذهبی به حکومت خود مشروعیت ببخشند. این گونه بود که سلسله‌ی امویان مساجد کاخ مانندشان را با موزائیک های طلایی و سنگ مرمرهای برش خورده بنا نهادند. در قرن پانزدهم میلادی، ترکان عثمانی شروع به ساخت مناره‌های باریک و مدادی شکل کردند تا پیروزی خود را در سرزمین های تازه فتح شده مسیحیان با خودنمایی در برابر کلیسا جلوه‌گر سازند.
به این ترتیب در طی تاریخ گاه ستمگرترین افراد، بهترین و زیباترین مساجد را بنا نهادند. اما به گفته‌ی امین معلوف نویسنده کتاب سمرقند (شهری که توسط تیمور لنگ بازسازی شد و به داشتن مناره ای از جمجمه [1]معروف بود) حداقل، حاکمان سابق در معماری صاحب سبک بودند، کاش حاکمان مستبد امروزی نیز در معماری سلیقه بهتری داشتند.
مترجم: ط. مکارمی
نظر شما