مهاجرت پدیده ای منحصر به خارج مرزهای ایران نیست بلکه می تواند در داخل کشور از شهری به شهر دیگر یا از نقطه ای به دیگر نقاط انجام گیرد. به گفته عیسی کلانتری، مسئول سازمان حفظ محیط زیست، بحران خشکسالی به ما بسیار نزدیکتر از آن چیزی است که فکر میکنیم و حدود ۵۰ میلیون ایرانی مجبور به مهاجرت خواهند بود.
اطلاعات مرکز آمار کشور نشان میدهد در فاصله زمانی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ استانهایی با پتانسیل بالای کشاورزی چون خوزستان و لرستان با مهاجرتی بیش از ۷۵ هزار نفر جزء استانهای به شدت مهاجر فرست بوده اند و بیش از دو سوم استانهای کشور حداقل سالانه بیست هزار نفر مهاجر داشته اند و ناگفته پیداست اغلب این جمعیت روستاییان و کشاورزان و زمینداران سابق محلی هستند. نتیجه ای از تغییر اقلیم و سیاستهای اعمال شده در حوزه آب و کشاورزی در طول سالها.
به منظور تأمین امنیت و ایمنی روند تولید و کشت و کار در حوزه صنایع غذایی و فرآورده های کشاورزی در سال ۱۳۹۵ کمیسیون امنیت زیستی تشکیل شد که یکی از نخستین وظایف آن تایید و تصویب تولید و واردات محصولات تراریخته به سیستم کشاورزی و دامپروری کشور است.
محصولات تراریخته، گیاهان و جانورانی هستند که توسط انسان، ژن‌هایشان در آزمایشگاه‌ها تصحیح شده تا بتوانند بیشترین تولید را با حداقل مصرف آب، خاک و غذا داشته باشند. به عنوان مثال، اینکه چطور بتوان بوته‌های ذرتی بسط داد که ذرت‌شان بزرگ‌تر باشد و یا اینکه چطور یک مرغ میتواند گوشت بیشتری را با صرف انرژی کمتری برای تحرک، عرضه کند.
در حالیکه مشکلات ابتدایی مدیریت آبیاری و توسعه صنایع مربوط به آبگردانی و انطباق محصول با اقلیم، استفاده از سموم و فرآوری مواد غذایی و پخش آن در بازار مجمل مانده است، ساختار جدید سازمان محیط زیست، و انجمن ایمنی زیست ایران با دو دلیل صرفه جویی در آب و افزایش محصول، به شدت بر طبل ترویج کشاورزی با بذرهای تراریخته میکوبند. عیسی کلانتری، رییس سازمان محیط زیست ایران، می‌گوید که مخالفتی با محصولات تراریخته ندارد و معترض‌ها هم «هیچ دلیل علمی و منطقی ندارند و فقط شعار می‌دهند.» به گفته وی: «بخش عمده‌ای از واردات روغن، سویا و… محصولات تراریخته است و در حال حاضر مردم ایران در مصرف گوشت، مرغ، ذرت و سویا از این محصولات استفاده می‌کنند.»
آقای کلانتری در یک نشست خبری اعلام کرد که تحقیق پیرامون تولید محصول برنج تراریخته داخلی چهارسال است که به مرکز تحقیقات تغذیه و ایمنی غذایی دانشگاه علوم پزشکی یزد محول شده است. وی، نیره اعظم خوش خلق از مدافعان سرسخت کشت محصولات تراریخته را به سمت دبیر کمیته ایمنی زیستی منصوب کرده است و همینطور مشاور فن آوری و بیو تکنولوژی اش. این کمیته در حقیقت قرار است با بی طرفی در مورد ایمنی این محصول و امکان کشت و استفاده آن کار تحقیقاتی و آزمایشی لازم را انجام دهد، در حالیکه به نظر می رسد از پیش حکم اجرای آن صادر شده است.
به این ترتیب احتمال دارد ایران اولین کشور تجربه کننده در مورد کشت و مصرف برنج تراریخته باشد. موردی که با سرمایه گزاری شرکتهای بزرگ آمریکایی و فیلیپینی نزدیک به بیست سال است که هنوز در فاز تحقیقات است.
این در حالیست که تنها در ۱۰ کشور جهان این گونه محصولات برداشت میشود که بیش از ۸۵ درصد آن برای استفاده دام و طیور و صادرات در نظر گرفته شده است.
۳۸ کشور دنیا مخالف استفاده از این محصولاتند. برخی همانند روسیه یا ونزوئلا، کشت و واردات غذای تراریخته را ممنوع کرده‌اند؛ کشورهایی همچون آذربایجان یا استرالیا، کشت را ممنوع، ولی واردات را آزاد گذاشته‌اند و دسته سوم از جمله فرانسه، ایتالیا و آلمان محدودیت‌های بر عرضه محصولات ترایخته گذاشته‌اند.
اتحادیه اروپا دامنه تحقیق روی موضوع را به دلیل حساسیت بالای آن نامحدود گذاشته است و در یکی از آخرین پروژه ها که بر روی گونه ای ذرت در حال انجام است گزارشی به پارلمان اروپا ارائه شد مبنی بر اینکه ۱۵ درصد سم در این نوع محصول به شکل ثابت وجود دارد و استفاده از آن در دراز مدت حتی از طریق محصولات لبنی و گوشت تولیدی از دامهایی که از این ذرت استفاده کرده اند میتواند ریسک ابتلا به بیماریهای لنفی و غددی و سلامت شیردهی و آلرژیهای تنفسی را بالا ببرد و البته این پروژه هنوز درفاز آزمایش بر روی گاوهاست.
موردی که آزاد عمرانی، عضو هیئت رئیسه انجمن ارگانیک ایران نیز در یک مصاحبه تلویزیونی به آن اشاره کرد : ۸۰ درصد محصولات تراریخته موجب افزایش مصرف سموم علف کش می شود که این وارد چرخه اکوسیستم می شود. سم با تراریخته وارد بدن می شود نکته این است که ما باید به اسناد متقن آن توجه کنیم. در دنیا تراریخته ها مستقیم وارد مواد غذایی مردم نمی شوند. بنابراین مصرف محصولات تراریخته جای مناقشه است. چطور آلمان که یکی از مطرحترین کشورهای جهان در این موضوع است حتی یک وجب از خاکش را هم زیر کشت این محصولات نبرده است؟ همینطور پروفسور داریوش فرهود معروف به پدر علم ژنتیک ایران در مورد سلامت این محصولات ابراز نگرانی کرده است.
بسیاری از کشورهای جهان وجود برچسب بر روی محصولات تراریخته و انتشارعمومی نتایج آزمایشهای دولتی و خصوصی بر روی این محصولات را الزامی کرده اند مانند فرانسه، ایتالیا، آلمان؛ در حالیکه نتایج تحقیقات بومی احتمالی انجام شده در ایران حتی در طی سمینارهای برگزارشده مرتبط با این حوزه هم منتشر نمیشود.
یکی دیگر از مخالفان تولید و عرضه این محصولات داوود حیات‌غیب، معاون سابق دفتر پژوهش سازمان محیط زیست است. او سال گذشته گفت که سالانه ۵ میلیارد دلار محصولات غذایی تراریخته به ایران وارد میشود حال آنکه آلودگی ژنی، سرطان، تومورهای خطرناک، نابارواری، میکروسفالی، پیری زودرس و تغییرات فیزیکی، بخشی از خطرات احتمالی محصولات تراریخته بر انسان است.
جوابگویی کوتاه‌مدت در مقابل نگرانی درازمدت
افزایش فزاینده نرخ ابتلا به انواع گونه‌های سرطان، افزایش اوتیسم در کودکان تازه متولد، کاهش باروری زوج‌های جوان، زوال عقل، افزایش ابتلا به آلرژی و دیگر بیماری‌هایی که پیش‌تر چندان در میان آدمی شایع نبودند، این سوال را پیش کشیده‌اند که چرا چنین میشود؟
برخی جواب را غذای تغییر ژنتیکی شده معرفی می‌کنند. سلامت، اولین نگرانی همراه با مصرف غذای تراریخته است. ولی آیا این تولیدات واقعا سلامت آدمی را به خطر می‌اندازند؟
نمونه بارز این نگرانی، در مستند «غذای تراریخته، اوه خدای من!» بروز یافته است، روایت پدری که دل‌نگران غذای مصرفی بچه‌هایش است. او دنبال این می‌افتد که غذاهای آمریکا چطور درست می‌شوند و مبهوت باقی می‌ماند. این مستند از یک سو می‌گوید که در آمریکا، تحقیق‌های وابسته به شرکتهای غذایی، می‌گویند غذای تراریخته مشکلی ندارد. از آن سو می‌گوید که تحقیق‌های اروپایی‌ها نشان میدهد – مثال از یک تحقیق در فرانسه می‌زند – مابین مصرف این محصولات و افزایش ابتلا به سرطان سینه در زنان ارتباطی برقرار است.
مستند ساخت مایکل آدام، یک دلیل دیگر هم برای مخالفت با کشت محصولات تراریخته دارد: خاک. آدام ادعا می‌کند که کشت محصولات تراریخته، بانی نابودی کشت سنتی گیاهان میشود. در کنار آن، برای کشت تراریخته مصرف بالای انواع کودهای شیمیایی لازم است. موضوعی که درنهایت بانی فرسایش سریع‌تر خاک میشود.
اعتراض‌های داخلی، از ظریف تا کیهان
محمدجواد ظریف، در ۱۳۷۸ نماینده ایران برای الحاق کشور به کنوانسیون زیست‌محیطی کارتاهنا بود، کنوانسیونی که محدودیت بر غذای تراریخته وضع می‌کند. او در همان سال، در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری وقت، محمد خاتمی نوشته بود: «این نوع محصولات اولاً قادرند به‌مجرد ورود به سیستم محیط زیست بومی کشورها، بر تمامی اقلام مشابه غلبه یافته (و) به‌تدریج آنان را نابود سازند، اتفاقی که برای برخی از محصولات کشاورزی بومی در دنیا و حتی در کشور خودمان به‌صورت محدودتر رخ داده است. ثانیاً قادرند تأثیرات منفی ناشناخته و بلندمدتی را بر نسل و نژاد و توانایی‌ها و سلامت انسان بگذارند».
او در ادامه گفته بود که این محصولات می‌توانند حتی به عنوان سلاح استفاده بشوند. «فرضاً با نصب ژن عقیمی بر روی گندم، تولیدکنندگان آن قادرند نسلی از یک کشور را عقیم ساخته یا با پیوند ژنتیک ژن‌های مولد اخلاق پست نظیر درنده‌خویی کوسه‌ها یا صفات رذیله خوک‌ها بر محصولات کشاورزی می‌توانند آن را به گروهی از انسان‌های کشور هدف خود منتقل سازند.»
روزنامه کیهان هم عرضه محصولات تراریخته را «بازی با آینده ملت» خوانده بود. این روزنامه، بر فساد اداری هم دست گذاشته و نوشته بود، «بر اساس اسناد منتشر شده در روزنامه رسمی برخی از مسئولان دولتی و آقازاده‌ها از واردات محصولات تراریخته به کشور سود سرشاری بدست می‌آورند و علت تبلیغات وسیع دولت بر ضد دانشمندان و متخصصین مخالف با عرضه بی‌قانون و گسترده این محصولات پرخطر در کشور برآمده از «منافع شخصی و باندی» است.»
کلانتری می‌گوید که «در حدود ۶ تا ۷ سال قبل تحقیقات جامعی در ۷۰ دانشگاه دنیا با حدود ۵۰۰ میلیون دلار بودجه انجام شد که آیا محصولات تراریخته به انسان لطمه می‌رساند یا خیر؟ که هیچ نتیجه‌ای نرسیدند و نتوانستند ثابت کنند این محصولات ضرر دارد.»
ولی این‌ها نه جای مقرراتی جامع از طرف دولت در زمینه عرضه محصولات تراریختی را می‌گیرند، نه شفافیت به تولید، عرضه و مصرف غذا در ایران را. مثالش اینکه ایران به‌رغم آنکه عضوی از پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا است، ولی قانونی جامع بر عرضه و فروش محصولات تراریختی ندارد. به عنوان مثال، هیچ اجباری در داخل کشور وجود ندارد که بر روی بسته‌های غذایی، بنویسند که درون آن، از تولیدات اصلاح ژنتیکی شده، استفاده شده یا نه. واقعیت در نهایت این است که ایران، سال‌هاست مواد غذایی تراریختی را وارد می‌کند و می‌فروشد.
نظر شما