افزایش نگران کننده اعتیاد به شیشه در عراق

علیرغم وفور تریاک و هروئین در ایران و افغانستان، عراق تا همین اواخر توانسته بود از موج اعتیاد در امان بماند. اما در گفتگویی که پزشکان عراقی با ما انجام دادند، مشخص شد که مصرف شیشه در کشور به شکل نگران کننده ای در حال افزایش است.

به گفته «قاسم وراش» پرستار ارشد بیمارستان و مرکز توانبخشی ابن رشد «شیشه، سیستم دفاعی بدن را تخریب می کند؛ نارسایی قلب و کلیه به همراه دارد، باعث کاهش وزن شده و فرد را در معرض ابتلا به بیماری های مختلف از جمله کووید 19 قرار می دهد؛ باعث می شود افراد دست از اقدامات مراقبتی و پیشگیرانه همچون رعایت فاصله اجتماعی بردارند»

اما این خطرات، مانع از مصرف شیشه توسط معتادان نمی شود. به گفته یکی از مصرف کنندگان «شما به خطرات این کار نمی اندیشید؛ من کارگرم؛ همه ما شروع به مصرف کردیم، چون زندگی سختی داریم. مصرف مواد شما را به دنیایی بهتر می برد، به جایی که دیگری چیزی برایتان مهم نیست»

از زمان حمله آمریکا به عراق در سال 2003 شمار فزاینده ای از عراقی ها برای فرار از واقعیت های سخت زندگی از جمله افزایش بیکاری، فساد اقتصادی، فروپاشی زیرساخت های کشور و مواجهه با جنگ های پی در پی، به مصرف شیشه رو آورده اند. طبق گزارشی که شورای آتلانتیک ماه فوریه منتشر کرد، حدود 60% جمعیت عراق را افراد زیر 25 سال تشکیل می دهند و این درحالی است که نرخ بیکاری جوانان عراقی 36% می باشد

دفتر مبارزه با جرایم مواد مخدر سازمان ملل می گوید که در بین انواع مواد مخدر، شیشه به اصلی ترین نگرانی مقامات عراق بدل شده است و در گزارشی که این دفتر ماه فوریه منتشر کرد، هشدار داد که این ماده در آزمایشگاه هایی در داخل عراق به شکل مخفیانه تولید می شود، درحالیکه پیشتر از ایران قاچاق می شد.

به گفته یکی از شهروندان بصره که در زمینه صنعت ساخت شیشه اطلاعاتی دارد: قطب اصلی تولید و توزیع شیشه، استان های جنوبی از جمله بصره و میسان است. در این استان ها باندهای قدرتمند مواد مخدر، مواد لازم برای ساخت شیشه را به کشور قاچاق می کنند. وی افزود که غالبا از زنان برای حمل مواد استفاده می شود زیرا کمتر مورد بازرسی قرار می گیرند. هر گرم ماده ای که 5000 دینار عراقی خریده شده، چهار تا پنج برابر قیمت به فروش می رسد؛ به این ترتیب سود خوبی نصیب دلالان می شود.

پیشتر، عراق در انتقال مواد از ایران به ترکیه، نقش ترانزیت داشت اما در چند سال اخیر و با افزایش فقر و خشونت، خودش به مقصد قاچاقچیان مواد مخدر بدل شده است. بصره نخستین و آسان ترین هدف بود؛ این امر تنها از موقعیت جغرافیایی این شهر نشأت نمی گرفت، بلکه شهری که زمانی لقب «ونیز شرق» را یدک می کشید، در سالهای گذشته با افزایش بیکاری روبرو بوده و به زیرساخت های اساسی همچون آب سالم هم دسترسی ندارد.

به گفته یکی از افرادی که در مرکز توانبخشی بصره کار می کنند «اینجا نه پارک داریم، نه باشگاه ورزشی و نه سینما. هیچ جایی برای جوانان نیست که بروند و هیچ کاری نیست که بکنند. زندگی آنان در جنگ های متعدد سپری شده است. معتادانی که با آنها صحبت می کنم، شغل ندارند، سرگرمی ندارند و راهی نیست که بتوانند از مصایب خود فرار کرده و دمی را فارغ از مشکلاتشان بگذرانند»

معتادان شیشه به دردسری برای سیستم قضایی کشور نیز بدل شده اند. تیم مبارزه با مواد مخدر زندان قنات در شرق بغداد، می گویند که ظرفیت زندان با 127 معتاد متجاهر و فروشنده شیشه تکمیل است. به گفته یکی از مقاماتِ زندان، عراق به دو دلیل از سال 2017 شاهد افزایش شمار معتادان به شیشه بوده است: نخست اقتصاد فروپاشیده کشور و دیگری قیمت پایین شیشه نسبت به سایر مواد مخدر «در این بازه زمانی شمار معتادان 40% و شمار فروشندگان مواد 30% افزایش یافت. با افزایش میزان شیشه در کشور و سهولت دسترسی بدان، قیمت این ماده نیز کاهش یافته و به همین دلیل شمار معتادان شیشه نیز بیشتر شده است». وی افزود سال 2017 هر گرم شیشه 100 دلار (72 پوند) بود اما حالا در برخی شهرها قیمت این ماده به 20000 دینار عراقی (10 پوند) رسیده است.

به دلیل نبودن داده های کافی، تعیین میزان دقیق شیوع اعتیاد امکانپذیر نیست؛ اما به گفته سرگرد حیدر، سال گذشته بیش از 6000 نفر در سراسر کشور با اتهامات مرتبط به مواد مخدر دستگیر شدند و 120 کیلو شیشه توسط مقامات ضبط شد.

صفحه فیسبوک اداره کل مبارزه با موادمخدر عراق، به طور منظم اطلاعاتی را در خصوص موادمخدر گذاشته و مردم را تشویق می کند تا هر اطلاعاتی که در خصوص فروشندگان و افراد شاغل در تولید شیشه دارند، در اختیار پلیس قرار دهند.

به گفته وزارت بهداشت عراق، بعد از الکل، شیشه بیشترین ماده ای است که مورد استعمال قرار می گیرد. آخرین اطلاعات بدست آمده نشان می دهد که بیشتر 813 معتادی که در مراکز توانبخشی دولتی، مراحل درمان را سپری می کنند، به شیشه معتاد هستند.

یکی از این بیماران احمد 32 ساله است. وی کارگر روزمزد بود و پس از آنکه خانواده اش به خاطر اعتیاد او را طرد کردند، به مرکز ابن رشد آمد. ابن رشد یکی از دو بیمارستان روانپزشکی دولتی است که کار توانبخشی معتادان را نیز انجام می دهد؛ در آنجا 13 تخت به معتادان اختصاص داده شده است. به گفته احمد: اعتیاد مشکل مشترک زنان و مردان است؛ گرچه زنان بدلیل ننگی که این مسئله دارد، کمتر از ان صحبت می کنند.

وی افزود که فروشندگان هر روز از روش های خلاقانه تری برای جذب مشتریان جدید استفاده می کنند. برای نمونه به جای اینکه مواد را در خیابان به فروش رسانند و خطر زندان را به جان بخرند، بی سروصدا مقدار کمی شیشه را به شکل رایگان در محلاتی که مردم فقیر و آسیب پذیر در آنجا سکونت دارند توزیع می کنند؛ سپس منتظر می مانند تا مشتریان جدید در دام اعتیاد افتاده و برای رسیدن به مواد، ملتمسانه به پایشان بیافتند. در این هنگام فروشندگان می گویند که برای تهیه پول مواد، بروید و موتورسیکلت یا هرچیز دیگری که می توانید بدزدید.

عراق قبلا مصرف کنندگان و فروشندگان مواد را اعدام می کرد اما سال 2017 قانونی تصویب کرد که قضات بر اساس آن می توانند معتادان را به سه سال حبس محکوم کرده یا به مراکز بازپروری بفرستند. احمد جزء افراد خوش شانس است که به مرکز توانبخشی فرستاده شد؛ در بسیاری از مناطق عراق که امکان بازپروری وجود ندارد، معتادان به زندان می افتند.

به گفته پزشکانِ ابن رشد: باید مراکز و بیمارستان های بیشتری برای معتادان در سراسر کشور ساخته شود زیرا شمار معتادان درحال افزایش است و زندانی کردنشان مشکلی را حل نمی کند. به گفته دکتر توقالی«ما به هزاران تخت در سراسر کشور نیاز داریم؛ در کرکوک که من کار می کنم تنها هشت تخت است»

*منبع: ایندیپندنت

مترجم: فاطمه رادمهر