کسب و کار پررونق شبه نظامیان در عراق

روز دوشنبه چند ساعت پس از آنکه 103 نفر در جریان آتش سوزی بیمارستان الحسین در ناصریه کشته و دهها تن مجروح شدند، مصطفی کاظمی نخست وزیر عراق، وزیر بهداشت و فرماندار را برکنار کرد، دستور بازداشت دوازده کارمند را داد و از تشکیل کمیسیون تحقیق خبر داد؛ گرچه دلایل منجر به وقوع آتش سوزی بر همگان روشن بود و وی به خوبی می دانست که شکست اداری، فساد عمیق، سرقت مصالح ساختمانی، و عدم نظارت وزیر بهداشت، استاندار و مدیران بیمارستان سبب وقوع این حادثه شده است.

خبرنگاران عراقی که با کارمندان بیمارستان مصاحبه کردند، از شنیده های خود شگفت زده نشدند، چون روندی که منجر به بروز این حادثه شد، در عراق چیز نادری نیست و در تمام سازمان های دولتی دیده می شود. بودجه ای که برای ساخت و توسعه بیمارستان تخصیص داده شده بود، بدون اینکه نیازهای فنیِ مشخص شده برآورده گردد، به جیب پیمانکاران رفت.

عراق یکی از فاسدترین کشورهای جهان است. با گذشت بیست سال از برکناری صدام، اثری از صرف ثروتِ حاصل از ذخایر عظیم نفت، در ایجاد زیرساخت های شهری و رفاه مردم دیده نمی شود. همچنین دهها میلیارد دلار ناپدید شده و به حساب بانکی رهبران احزاب، وابستگانِ دولت و شبه نظامیان وفادار به آنها رفته است.

برای مثال نیروهای حشد شعبی از دو منبع بودجه می گیرند: افرادی که توسط ایران پشتیبانی می شوند، سلاح، تجهیزات، آموزش و دستمزد ماهانه خود را از تهران می گیرند و از سوی دیگر به عنوان بخشی از وزارت دفاع، از بغداد نیز بودجه دریافت می کنند. دولت سالانه 1 میلیارد دلار به آنها اختصاص می دهد؛ این مقدار پول، به اندازه بودجه وزارت بازرگانی است

اما این مبالغ برای شبه نظامیان ناکافی است. حدود یکسال پیش ایران اعلام کرد به حمایت از فعالیت های غیرنظامی شبه نظامیان پایان می دهد؛ این فعالیت ها شامل آموزش های مذهبی، کمک به خانواده های شهدای جنگ علیه داعش و مزایای فرزندان اعضای گروه می شد. شبه نظامیان برای جبران این کاهش بودجه که می توانست بر روی توانایی آنها در جذب مبارز جدید تأثیر بگذارد، سیستم بانکی خود را ایجاد کردند که به شهروندان عراقی وام می دهد و با 15% سود، مبلغ وام را پس می گیرد

انتقادها بابت کنترلی که شبه نظامیان بر اقتصاد دارند و وعده های دولت برای مقابله با آنها، تأثیری بر شبه نظامیان ندارد؛ چراکه از حمایت نمایندگان پارلمان و وزیران کابینه برخوردار هستند. یکی از وبسایت های مخالف خارج از کشور، در انتقاد از شبه نظامیان این سؤال را مطرح کرده است «چگونه دولت سالانه یک میلیارد دلار به انها می دهد، درحالیکه می تواند با این پول نیروگاه بسازد، بیمارستان هایی که در آتش می سوزند را ایمن سازی کند، بودجه آموزش را افزایش دهد یا حقوق هزاران کارگری که دستمزدهایشان ماههاست به تعویق افتاده را پرداخت کند؟»

روی کاغذ شبه نظامیان 170,000 رزمنده دارند و طبق اطلاعاتی که حشد شعبی منتشر کرد، امسال 30000 رزمنده دیگر به شمار شبه نظامیان افزوده شدند؛ اما دهها هزار تن از آنها وجود خارجی ندارند و صرفا نامهایی هستند که در شمار شبه نظامیان به ثبت رسیده اند و حقوقشان را فرماندهان شبه نظامی به جیب می زنند.

پرداخت حقوق به شبه نظامیانِ مورد حمایت ایران، تنها یکی از اشتباهات دولت عراق است. این گروهها اخیرا حملات خود را علیه اهداف آمریکا در بغداد و سایر شهرهای دیگر عراق گسترش داده اند و منجر به این شده اند که آمریکا با انجام حملات هوایی به پایگاه شبه نظامیان، از آنان انتقام بگیرد. کاظمی حملات هر دو طرف را تقبیح کرد، اما بیشتر از این قادر به انجام کاری نیست؛ نه می تواند جلوی اقدامات گروههایی را بگیرد که از تهران دستور می گیرند و نه می تواند از آمریکا بخواهد که پاسخی به این حملات ندهد. وی حتی نمی تواند شبه نظامیان را تهدید به قطع بودجه کند؛ زیرا این امر مستلزم تغییر قانون است و تلاش برای تغییر قانون هم با توجه به ساختار پیچیده و فاسد دولت، نفوذ عمیق ایران و بهره مندی غیرمستقیم این کشور از بودجه ای که بغداد به شبه نظامیان می دهد (از طریق صرف بخشی از این پول برای خرید سلاح از تهران) قطعا با شکست مواجه می شود

این وضعیت چیز جدیدی نیست؛ اما جای تعجب است که کشورهای خارجی و شرکت های بین المللی همچنان مایل به انجام تجارت های بزرگ با عراق هستند

برای مثال چین می خواهد دهها میلیارد دلار در توسعه میادین نفتی عراق، ساخت دهها هزار واحد مسکونی و مدرسه، بیمارستان و جاده سرمایه گذاری کند. عربستان چندین توافقنامه همکاری با عراق امضا کرده است و قصد ساخت یک نیروگاه بزرگ برق را دارد. شرکت های نروژی، فرانسوی و آلمانی پروژه هایی برای تولید برق از انرژی های تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی به عراق پیشنهاد داده اند. مصر می خواهد در عراق خانه بسازد و به نظر می رسد که هیچ کشور عربی یا غربی نیست که نمی خواهد در عراق پایگاهی برای خود داشته باشد

ظاهرا کاظمی که درحال آماده سازی خود برای برگزاری انتخابات ماه اکتبر است، نگرانی ای بابت کسری 19 میلیارد دلاری بودجه و نیاز به ساخت زیرساخت های جدید آب و برق و پرداخت حقوق کارکنان بخش های دولتی ندارد. وی این هفته از طرح خود مبنی بر ساخت شهر اداری جدیدی در غرب بغداد با هدف کاهش جمعیت 7.5 میلیون نفری پایتخت رونمایی کرد

این پروژه که قرار است در چهار مرحله اجرایی شود، شامل ساخت 75000 واحد مسکونی، یک منطقه صنعتی، کارخانه های تولید مواد غذایی و توسعه ابوغریب است. چنین طرح های بزرگی، پیش از این نیز رونمایی شده و اسباب سرور پیمانکاران و رهبران احزاب را فراهم ساخته است؛ زیرا می دانند که بخش عظیمی از بودجه ای که دولت برای احداث این پروژه ها اختصاص می دهد، به جیب آنها خواهد رفت

بعد از افغانستان که شاهد قدرت گیری و پیشروی طالبان در پی خروج نیروهای آمریکایی شده است، حالا به نظر می رسد که عراق علیرغم وجود یک دولت سازمان یافته و پتانسیلی که برای بازسازی دارد، به سمت فروپاشی درحال حرکت است. خیابان های این کشور هر روزه شاهد اعتراضات مردمی است و خشونت های خیابانی از جمله سرقت مسلحانه و قتل غیرنظامیان به امری عادی بدل شده است. این امر در کنار گرمای شدید هوا که به 50 درجه می رسد، ترکیبی مهلک ایجاد کرده است که هر لحظه ممکن است به انفجاری بزرگ بیانجامد.

*منبع: هاآرتص

مترجم: فاطمه رادمهر