تأثیر تغییر رهبریِ یمن بر جنگ چیست؟

عبد ربه منصور هادی رئیس‌جمهور در تبعید یمن، روز پنجشنبه اعلام کرد که اختیارات خود را به یک گروه هشت نفره به نام شورای رهبری ریاست جمهوری واگذار کرده است. این اقدام یکی از مهمترین تحولات سیاسی جنگ داخلی یمن در سال‌های اخیر بوده است

بیانیه هادی در پی مذاکراتی صادر شد که سعودی‌ها در ریاض بین شبه‌نظامیان از گروههای مختلفِ ضد حوثی، رهبران سیاسی و احزاب در یمن تشکیل دادند. حوثی‌ها به این مذاکرات دعوت شده بودند اما به‌دلیل نقش عربستان به عنوان کشور متخاصم در جنگ داخلی یمن، از شرکت در مذاکرات خودداری کردند

تشکیل این شورا نشان دهنده ناامیدی عربستان و آمریکا از هادی است؛ به‌ویژه که عدم محبوبیت، فساد و اصرار وی بر ماندن در قدرت، تلاش‌ها برای ایجاد یک چارچوب سیاسی جدید برای یمن را متوقف کرده بود و بر قدرت حوثی‌ها و سایر مخالفان او افزوده بود. حالا با کناره‌گیری هادی، امکان پیشرفت در حل‌‌ مسالمت‌آمیز مناقشه یمن فراهم شده است

اما چرا اکنون عربستان دست به تشکیل شورا زده است؟ دلیل این امر احتمالا تصمیم کنگره آمریکا مبنی بر صدور قطعنامه‌ای برای پایان دادن به حمایت واشنگتن از اقدامات نظامی ائتلاف به رهبری سعودی در یمن می‌باشد. اگر این تصمیم محقق شود و کمک نظامی آمریکا قطع گردد، احتمالا سعودی‌ها توان خود را برای انجام عملیات هوایی از دست می‌دهند و به همین دلیل ترجیح داده‌اند تا به نیروهای نیابتی خود در یمن فشار آورند که به سمت حل‌وفصل مناقشه پیش روند

اما هم توافق اخیر آتش‌بس در ماه رمضان و هم تشکیل شورای رهبری ریاست جمهوری، ممکن است این تصور نادرست را ایجاد کند که جنگ داخلی یمن در حال نزدیک شدن به خط پایان است؛ حال آنکه تحولات اخیر می‌تواند انگیزه‌ای برای تشدید خشونت‌ها از سوی ائتلاف ضدحوثی و خود حوثی‌ها باشد

شورای رهبری ریاست جمهوری، شامل همه احزاب اصلی مخالف حوثی است که برخی از آنها مورد حمایت امارات هستند. از جمله رئیس شورای انتقالی جنوب که یک گروه جدایی‌طلب جنوبی است، فرمانده گردان‌های غول که در ژانویه با موفقیت حوثی‌ها را از قلمرو استان‌های شبوه و البیضا بیرون راند و برادرزاده علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور سابق

البته حضور اعضای حزب اسلام‌گرای اصلاح که مورد سوءظن امارات است در شورا، نشان می‌‌دهد که ساختار شورا در انحصار ابوظبی نبوده است. یکی از اعضای شورا فرماندار مأرب و عضو حزب اصلاح است؛ استان نفت خیزی که حوثی‌ها سال‌ها تلاش کردند آن را در کنترل خود درآورند. از دیگر اعضای شورا فرماندار حضرموت استان بزرگ و نفت‌خیزی است که تا حد زیادی از خشونت‌های یمن در امان مانده است. همچنین یکی از شیوخ صعده –استانی که حوثی‌ها از آن برخاسته‌اند- و یکی از اعضای کنگره خلق، در شمار اعضای شورا هستند

ریاست شورا را رشاد العلیمی وزیر سابق کشور بر عهده دارد. او اهل تعز است؛ شهری که حوثی‌ها از سال 2015 آن را محاصره کرده‌اند

همه اعضای شورا تنها در یک چیز باهم اتفاق نظر دارند؛ مخالفت با حوثی‌ها. از این رو نمایندگان حوثی، تشکیل این شورا را محکوم کردند. سخنگوی حوثی‌ها محمد عبدالسلام در توئیتر تشکیل شورا را «تلاشی مذبوحانه برای تنظیم مجدد صفوف مزدوران» خواند. هنوز مشخص نیست که آیا حوثی‌ها پاسخ این شورا را با شکستن آتش‌بس دو ماهه و بازگشت هرچه سریع‌تر به میدان نبرد خواهند داد، یا به این نتیجه می‌رسند که باید پیش از آنکه ائتلافِ تازه تأسیس قلمروی آنها را تهدید کند، پای میز مذاکره بیایند

اعضای شورا نیز ممکن است فکر کنند که با توجه به این اتحاد تازه تأسیس، بهتر است تلاش کنند مناطق تحت سلطه حوثی‌ها را از دست آنها خارج کنند و برای جلوگیری از نفوذ حوثی‌ها در مذاکرات آتی، با این گروه وارد درگیری نظامی شوند. بنابراین درست است که تشکیل این شورا نشان دهنده درجه‌ای از پویایی سیاسی از زمان دخالت سعودی‌ها برای حمایت از هادی در هفت سال پیش است، اما در عین حال می‌تواند خود به عاملی برای افزایش خشونت بدل شود

در اینجا نقش آمریکا بسیار مهم است. دولت بایدن باید از سعودی‌ها بخواهد که به مفاد آتش‌بس ماه رمضان پایبند باشند و اجازه پرواز به فرودگاه صنعا و حرکت کشتی‌ها به سمت حدیده را دهند؛ زیرا این گام‌ها می‌تواند حوثی‌ها را متقاعد کند که مذاکره، مسیری سازنده‌تر از خشونت است

ایالات متحده همچنین باید به عربستان و شورای تازه تأسیس، به شکل شفاف بگوید که کنگره قصد پایان دادن به حمایت نظامی آمریکا از سعودی را دارد. این بیش از هر عامل دیگری به سعودی‌ها و شورا انگیزه می‌دهد که آتش‌بس را حفظ کنند و به جای درگیری، به جدّ پیگیر روند دیپلماسی و مذاکره باشند

*منبع: responsiblestatecraft

مترجم: فاطمه رادمهر