جنگ اکراین تأثیرات زیادی بر روابط بین‌الملل و اقتصاد جهان داشت و بازارهای انرژی را نیز در آینده تحت تأثیر قرار خواهد داد
افزایش سرسام‌آور قیمت نفت، اقتصاد جهانی را در شوک فرو برده است. اگر قیمت نفت بالای صد دلار در هر بشکه باقی بماند، قطعا اقتصادهای اروپایی دچار رکود می‌شوند. این امر همچنین میتواند مشکلات سیاسی و اجتماعی ایجاد کند و منجر به تغییر جهت به سمت روسیه و تضعیف ائتلاف غرب علیه مسکو شود
جنگ اکراین و تحریم‌های غرب علیه روسیه، همراه با عزم اتحادیه اروپا برای پایان دادن به وابستگی خود به نفت و گاز روسیه، فرصتی را در اختیار تولید کنندگان خاورمیانه برای افزایش سهم خود در بازار انرژی فراهم کرده است. ولی علیرغم تحریم‌های غرب و انزوای روسیه، همکاری کشورهای صادرکننده نفت (اوپک پلاس) همچنان پابرجا است. سال 2016 ده کشور غیراوپک از جمله روسیه به اوپک پیوستند تا با تشکیل اوپک پلاس، کنترل بیشتری بر بازار جهانی نفت خام پیدا کنند. سال 2018 عربستان و روسیه به توافقی برای مدیریت بازارهای نفت تا 20 سال آینده دست یافتند
جیم کرین محقق حوزه انرژی در مؤسسه دانشگاه رایس در هیوستون می‌گوید که در شرایط مشابه در گذشته که قیمت نفت این چنین افزایش می‌یافت، اوپک برای تثبیت بازار وارد عمل می‌شد «وقتی اوضاع بد می‌شد، شاهد عرضه مازاد نفت توسط عربستان و حداقل یک یا دو تولیدکننده دیگر بودیم و وزیر نفت عربستان سعی می‌کرد جهان را در مورد وضعیت بازار مطمئن کند». اما این بار این اتفاق نیافتاد
علیرغم درخواست‌های مکرر مقامات غربی برای افزایش عرضه، تولیدکنندگان اوپک در خلیج‌فارس به رهبری عربستان و امارات از این کار خودداری می‌کنند
دلایل متعددی برای امتناع آنها وجود دارد: نخست اینکه اعضای اوپک افزایش عرضه خود را موجب آزرده خاطر شدن روسیه می‌بینند و برای جلوگیری از اصطکاک بین اعضا و برهم خوردن نظم سازمان، با احتیاط رفتار می‌کنند. از آنجا که روسیه شریک اصلی عربستان و اوپک در بازار نفت است، اوپک باید ترجیحات روسیه را در نظر بگیرد
اما گال لوفت مدیر مرکز اقتصاد سیاسی و عضو هیأت علمی دانشگاه فنی ostim ترکیه، امتناع عربستان و امارات از افزایش تولید را ناشی از مسائل اقتصادی می‌داند نه مسائل سیاسی و دیپلماتیک
استدلال وی این است که اگر این دو کشور تولید را افزایش دهند و آمریکا نیز ذخایر استراتژیک خود را وارد بازار کند، باتوجه به اینکه صادرات نفت روسیه قطع نشده است، این امر میتواند باعث اشباع بازار شود و با کاهش قیمت‌ها اقتصاد این کشورها آسیب ببیند. این سناریویی است که سعودی و امارات به شدت نگران آن هستند و لذا حاضر نیستند ریسک کنند
به گفته کریس ویفر مدیر اجرایی دفتر مشاوره macro «نه عربستان و نه امارات در این مرحله عجله‌ای برای افزایش تولید ندارند زیرا هر دو –و دیگر کشورهای عضو اوپک- با سفوط قیمت نفت در اوایل سال 2020 ضربه مالی بزرگی متحمل شدند و اخیرا دارند با استفاده از افزایش قیمت‌ها خسارات خود را جبران می‌کنند». به عقیده وی تمام کشورهای اوپک ترجیح می‌دهند برای بهبود ترازنامه و جبران خسارت‌‌های دوران کووید از جمله کاهش ذخایر نقدی خود، وضعیت موجود ادامه یابد. بنابراین امتناع کشورهای اوپک بیشتر به پول مربوط می‌شود تا سیاست
دکتر سیریل ویدرشوون ناظر بازار انرژی فکر میکند که تن دادن کشورهای خلیج فارس به خواست آمریکا، میتواند به جدایی روسیه از اوپک منجر شود. در چنین حالتی نوسانات زیادی در بازار انرژی ایجاد شده و ممکن است قیمت نفت به 60 دلار در هر بشکه برسد و این چیزی است که اوپک نمی‌خواهد. بنابراین به نفع اوپک است که به همکاری با روسیه و سایر صادرکنندگان غیر اوپک ادامه دهد زیرا از این طریق میتواند در برابر فشار غرب برای افزایش تولید مقاومت کند
با این حال نباید عوامل ژئوپلیتیک و دیپلماتیک را دست‌کم گرفت؛ واضح است که روابط بین برخی از کشورهای خلیج فارس (به‌ویژه عربستان و امارات) با غرب (به‌خصوص آمریکا) دچار تنش است و بسیاری از مسائل بین طرفین حل نشده باقی مانده است. به گفته ویدرشوون یکی از اصلی‌ترین دلایلی که چرا کشورهای اوپک به توافق خود با روسیه پایبند هستند، تنش‌هایی است که بین دولت بایدن و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس ایجاد شده است
قتل جمال خاشقچی و دخالت عربستان و امارات در یمن از جمله موضوعاتی بود که منجر به خدشه‌دار شدن روابط دو طرف شد. روابط شخصی بن‌سلمان و بایدن نیز پس از آنکه بایدن تهدید کرد عربستان را به دلیل نقض حقوق بشر مجازات میکند، تیره‌تر شد. همچنین کشورهای خلیج فارس از موضع آمریکا و اتحادیه اروپا در قبال مذاکرات هسته‌ای با ایران به‌شدت ناراضی هستند و این امر بر بی‌میلی آنان در افزایش تولید نفت اثر گذاشته است. به گفته ویدرشوون چند تولیدکننده عرب در واکنش به حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا از بهار عربی، از نفت به عنوان اهرمی برای اعمال فشار بر آنان استفاده می‌کنند
به این دلایل است که از دید آمریکا، عدم تمایل اوپک به افزایش عرضه نفت تصمیمی سیاسی است. آشکار است که نه امارات و نه عربستان تمایلی برای کمک به دولت بایدن در زمینه قیمت بنزین در انتخابات آتی ندارند
اما این شرایط ممکن است در بلندمدت تغییر کند زیرا برخی از اعضای اوپک همچون امارات اشاراتی داشته‌اند که برای افزایش تولید آماده هستند. برخی از کارشناسان معتقد هستند که اوپک حضور خود را در بازار نفت اروپا به‌تدریج افزایش می‌دهد تا از تنش روابط با مسکو جلوگیری کند. در نشست آنلاینی که ابتدای ماه می برگزار شد، اوپک پلاس با افزودن تدریجی 432000 بشکه در روز در ماه ژوئن موافقت کرد. اما از یک منظر افزایش تدریجی عرضه نفت، بخشی از استراتژی اوپک برای افزایش منظم تولید خود به منظور جبران کاهش درآمد در سال 2020 است و ربطی به جنگ اکراین ندارد
ویفر معتقد است با تأثیر تحریم‌ها بر روسیه، ممکن است از اهمیت این کشور برای کشورهای اوپک کاسته شود و کشورها دیگر نیازی به همکاری با مسکو نبینند. ممنوعیت واردات نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه به اتحادیه اروپا و آمریکا، به کاهش دائمی تولید و صادرات نفت روسیه بین 2 تا 3 میلیون بشکه در روز منجر خواهد شد و تولیدکنندگان روسی مجبور هستند نفت را با تخفیف به هند و چین بفروشند. همه اینها موجب می‌شود که نفوذ روسیه در بازار جهانی نفت کاهش یابد و عربستان و سایر کشورهای بزرگ اوپک نیازی برای همکاری با روسیه و انطباق خود با خواسته‌های این کشور نبینند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما