جنگ اوکراین سبب تشدید رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه شده است. ارسال تسلیحات از ایران به روسیه، تسلیحات ترکیه به اوکراین و درخواست آلمان از اسرائیل برای خرید سامانه موشکی Arrow-3 نشان دهنده رشد صنایع نظامی کشورهای غیر عرب خاورمیانه و حضور پررنگ تر این کشورها در بازار تسلیحات است. جنگ اوکراین فرصت خوبی را برای آزمایش کارایی تسلیحات جدید از جمله پهپادها و سامانه های دفاع موشکی فراهم کرده است.
اما مهمترین تحول اخیر که می تواند موازنه نظامی منطقه را نیز تغییر دهد، اعلام موفقیت ایران در توسعه و ساخت موشک مافوق صوت است. اگر این خبر درست باشد، ایران را در سطحی بالاتر از اسرائیل قرار می دهد که هنوز در مرحله اولیه ساخت این نوع موشک در همکاری با آژانس دفاع موشکی آمریکا است. در بیانیه مقام نظامی ایران به آزمایش موشک مافوق صوت اشاره ای نشده است اما اگر ایران واقعا موشک مافوق صوت خود را ساخته و با موفقیت پرتاب کند، پس از چین و روسیه سومین کشوری در جهان خواهد بود که به این موفقیت دست یافته است. فرایند توسعه، آزمایش و تولید موشک های مافوق صوت با چالش های زیادی مواجه است که از جمله آن موفقیت در ساخت مواد مقاوم در برابر حرارت برای ساخت بدنه موشک می باشد. جزئیات زیادی در طراحی و آزمایش این موشک ها وجود دارد که کشورهای دیگر از جمله اسرائیل و آمریکا تاکنون قادر به حل آنها نبوده اند. امیرعلی حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه 10 آبان گفت: «موشک جدید قابلیت نفوذ به تمامی سامانه های پدافند هوایی را دارد و بعید است سامانه های رهگیری و انهدام این نوع موشک ها به این زودی توسعه یابد»
موشک های مافوق صوت موشک های دوربردی هستند که با سرعتی بیش از پنج برابر سرعت صوت حرکت می کنند و می توانند به سیستم های دفاع هوایی نفوذ کنند. این موشک ها در یک خط مستقیم حرکت نمی کنند و تا زمانی که به هدف اصابت نکنند، توانایی تغییر جهت را دارند؛ همین ویژگی، نظارت، رهگیری و انهدام آنها را توسط سامانه های پدافند هوایی سخت می کند. به گفته فرمانده نیروی هوافضا، تولید این موشک ها با استفاده از فناوری داخلی انجام شده است. وی تأکید کرد که تولید موشک های مافوق صوت جهشی بزرگ در توسعه نسل جدید موشک های ایران است. این اطلاعیه تنها پنج روز پس از آن صادر شد که ایران از موفقیت خود در پرتاب یک موشک با قابلیت حمل ماهواره به فضا به خبر داد. 5 نوامبر ایران اعلام کرد که یک پرتابگر ماهواره ای به نام قائم 100 را با موفقیت آزمایش کرده است که می تواند ماهواره هایی به وزن 80 کیلوگرم را به فضا پرتاب کند و 500 کیلومتر بالاتر از سطح زمین بچرخد. آمریکا این پیشرفت را عامل بی ثباتی خواند زیرا این پرتابگر سیار می تواند برای پرتاب سلاح های هسته ای نیز مورد استفاده قرار بگیرد. سرتیپ علیرضا صباحی فرمانده پدافند هوایی ارتش گفت: «ایران می تواند با استفاده از رادارهایی با برد هزاران کیلومتر، تحرکات را در پایگاههای نظامی دشمن رصد کند» ایران همچنین از سامانه جدید پدافند هوایی باور-373 رونمایی کرده که می تواند 100 هدف را به طور همزمان رصد کند. ایران می گوید نسخه جدید این سامانه که با فناوری داخلی ساخته شده، برتر از سامانه اس400 روسیه است.
تهدیدی برای عربستان
گرچه توسعه برنامه موشکی ایران –به ویژه در کنار فناوری ساخت سلاح هسته ای- می تواند به ایجاد توازن و بازدارندگی اسرائیل بینجامد اما تهدیدی برای عربستان است. ابراهیم رئیسی در هجدمین اجلاس سازمان های خبری آسیا-اقیانوسیه در 25 اکتبر گفت: «با وجود همه تحریم ها و تهدیدها ما قوی تر از همیشه هستیم و در موضع قدرت قرار داریم. نظام تک قطبی به پایان رسیده و با ظهور قدرت های جدید جهانی، فصل جدیدی در تاریخ جهان آغاز شده است. قدرت آمریکا در منطقه رو به افول است»
ترکیه و اسرائیل
تولید تسلیحات پیشرفته جدید مانند پهپادها و موشک های بالستیک به افزایش قدرت نظامی کشورهای خاورمیانه منجر شده است. پیشرفت این کشورها در ساخت سلاح به حدی است که این منطقه را به یکی از کانال های تأمین تسلیحات در جنگ روسیه و اوکراین بدل کرده است. ایران پهپادهای مختلف را در اختیار مسکو قرار می دهد و ترکیه نیز همین کار را در قبال اوکراین می کند. در کنار اینها اسرائیل قرار دارد که در حال مذاکره با آمریکا و آلمان است تا از آمریکا مجوز بگیرد و سامانه موشکی Arrow-3 را به آلمان بفروشد. این سامانه موشکی حاصل همکاری مشترک صنایع هوافضای اسرائیل و آژانس دفاع موشکی آمریکا است که توانایی کشف، ردیابی و رهگیری موشک های بالستیک را تا ارتفاع 100 کیلومتر با برد 2400 کیلومتر دارد. مزیتی که ترکیه و ایران با تأمین تسلیحات و پهپاد برای دو طرف جنگ بدست آورده اند، این است که می توانند نقاط ضعف خود را در جریان عملیات های نظامی کشف و رفع کنند و توان تاکتیکی خود را افزایش دهند. این امر را می توان براحتی در مورد ترکیه که در ماههای اخیر پیشرفت زیادی در تولید پهپاد و ساخت موتورهای پیشرفته داشته است، دید. شرکت صنایع هوافضای ترکیه اعلام کرد که در حال حاضر روی طراحی مدلی از پهپاد کار می کند که به سرعت صوت (0.7 ماخ) نزدیک می شود. انتظار می رود اولین پرواز این پهپاد در فوریه سال آینده انجام شود و در عملیات عکاسی، شناسایی و پشتیبانی نیروهای رزمی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین شرکت تولید کننده پهپادهای بایراکتار موفق به توسعه نسخه جدیدی از پهپادهای تهاجمی خود به نام TB-3 شده است که برای بلند شدن از باندهای کوتاه یا از روی عرشه طراحی شده است.
پس از جنگ اوکراین آینده جنگ های تاکتیکی به سمت افزایش اتکا به پهپادها به جای هواپیماهای جنگنده یا بمب افکن های سنگین پیش می رود و همچنین استفاده بیشتری از سلاح های حرارتی (لیزر و امواج الکترو مغناطیس) خواهد شد.
*منبع: میدل ایست مانیتور
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما