هفته گذشته لیز تراس به عنوان نخست‌وزیر دولتی که بسیاری آن را اسلام‌هراس‌ترین دولت در تاریخ بریتانیا می‌دانند، برگزیده شد. دولت او متهم است که با مسلمانان بریتانیا همچون شهروندان درجه دو رفتار می‌کند. اما دو روز پس از آنکه تراس به نخست‌وزیری رسید، چارلز سوم پادشاه بریتانیا شد. او مردی متفکر است که در مورد اسلام عمیقا مطالعه کرده و برای آنکه بتواند قرآن بخواند، تلاش کرده است تا زبان عربی بیاموزد. بنابراین پادشاه جدید را می‌توان اسلام دوست‌ترین پادشاه تاریخ بریتانیا دانست
سخنرانی پرشور
چارلز سوم چند دهه قبل، بارها نظریه برخورد تمدن‌ها را که قائل به جنگ اسلام با غرب بود، رد کرد و در مقابل گفت که اسلام، یهودیت و مسیحیت سه دین توحیدی بزرگ هستند و اشتراکات آنها بسیار بیشتر از چیزی است که عموم مردم فکر می‌کنند
پادشاه جدید حامی مرکز مطالعات اسلامی آکسفورد است. وی سخنرانی افتتاحیه این مرکز را در سال 1993 با عنوان اسلام و غرب ایراد کرد. سخنرانی او با سخنرانی سایر مقامات و سیاستمداران در مورد اسلام تفاوت زیادی داشت. چارلز در این سخنرانی به تأثیر تمدن اسلامی در اروپا پرداخت و گفت «اسلام بخشی از گذشته و حال ما است؛ این دین در ایجاد اروپای مدرن نقش بسزایی ایفا کرده است؛ اسلام بخشی از میراث ما است، نه چیزی جدای از ما»
وی افزود: «اصل و روح قانون اسلام که مستقیما از قرآن گرفته شده، مبتنی بر عدالت و شفقت است» و خاطر نشان کرد که 1400 سال پیش در اسلام به زنان حق مالکیت و ارث عطا شد. چارلز همچنین نسبت به تساهلی که در قرون وسطی در اسلام وجود داشته، ادای احترام کرد و گفت فرهنگ و تمدن غرب وامدار اسلام است و متأسف است که جهان غرب نسبت به این امر جاهل است. وی جوامع مسلمان بریتانیا را ثروتی برای کشور دانست و گفت مسلمانان «به غنای فرهنگ ما می‌افزایند»
برخلاف کسانی که از مسلمانان می‌خواهند تا هویت خود را کنار گذاشته و در جامعه میزبان ادغام شوند، او از لزوم ادغام دوطرفه سخن گفت «مسلمانان باید در کنار حفظ هویت واقعی خود، بتوانند اهمیت ادغام در جامعه را درک کرده و بین این دو توازن برقرار کنند. غیرمسلمانان نیز باید به مناسک دینی و باورهای مسلمانان احترام بگذارند و از انجام کارهایی که توهین به مسلمانان تلقی می‌شود، اجتناب ورزند»
این سخنرانی بسیار پرشور و حائز اهمیت بود. ولیعهد بریتانیا این سخنرانی را در بین افرادی که اکثرا از مستعمرات سابق این کشور بودند، ایراد می‌کرد و می‌گفت که حضور آنها را در بریتانیا باارزش دانسته و از آن استقبال می‌کند
شاهزاده جنجالی
در سال‌های اخیر نگرش چارلز نسبت به اسلام و کشورهای مسلمان اغلب جنجال آفرین شده است. کتابی که سال 2018 توسط رابرت جابسون خبرنگار سلطنتی با همکاری دفتر چارلز نوشته شد، نشان داد که او با حمله سال 2003 به عراق مخالف بوده و اعتراض خود را به طور خصوصی به تونی بلر نخست‌وزیر وقت ابلاغ کرده است. وی همچنین به وزیران دولت گفته که دیگر نمی‌خواهد از روابطش با رهبران خلیج فارس، برای فروش سلاح از شرکت‌های بریتانیایی به آن کشورها استفاده شود.
از دیگر موضوعات جنجالی، همدردی او با فلسطینیان است؛ به همین دلیل است که می‌بینیم نخستین دیدار یک مقام سلطنتی از اسرائیل در ژوئن 2018 توسط پسرش انجام شد نه خود او. چارلز سال 2020 بود که برای نخستین بار از اسرائیل بازدید کرد و گفت «بزرگترین آرزویم این است که در آینده شاهد آزادی و عدالت و برابری برای همه فلسطینیان باشم». این درحالی است که هیچیک از وزیران بریتانیا اظهار نظر مشابهی نداشته‌اند
وقتی صحبت از مسلمانان اروپا به میان می‌آید، چارلز از منتقدان سکولاریسم فرانسه و بلژیک است که استفاده زنان از روبنده را در اماکن عمومی ممنوع می‌کند
وی همچنین به دلیل فعالیت‌های خیریه‌اش مورد انتقاد قرار گرفته است. ژوئن گذشته ساندی تایمز فاش کرد که چارلز چمدانی حاوی یک میلیون یورو پول نقد از شیخ حمد بن‌جاسم آل‌ثانی نخست‌وزیر سابق قطر پذیرفته است. خیریه چارلز هرگونه تخلف در استفاده از این پول را رد نمود و البته هیچ مدرکی نیز که دال بر استفاده شخصی چارلز از این پول‌ها باشد یافت نشد
ماه ژوئیه نیز مقالاتی منتشر شد که نشان می‌داد چارلز سال 2013 برای خیریه‌اش از خانواده اسامه بن‌لادن کمک مالی میلیون پوندی دریافت کرده است. ولی دریافت این کمک مالی نیز تخلف محسوب نمی‌شد زیرا خانواده بن‌لادن یکی از شناخته‌شده‌ترین خانواده‌ها در عربستان هستند و ارتباطی با تروریسم و القاعده ندارند
یک سنت‌گرای معتقد
تحلیلگرانِ ضد مسلمان، گاهی چارلز را به خاطر افکار و اندیشه‌هایش مسخره می‌کنند. برای مثال دانیل پایپس تحلیلگر نومحافظه‌کار آمریکایی در مطلبی با عنوان «آیا شاهزاده چارلز مسلمان شده است؟» به شواهد متعددی اشاره می‌کند که چارلز مسلمان شده است. از جمله اینکه او در یک مراسم افطار در ماه رمضان شرکت کرد یا از سلمان رشدی به دلیل توهین به اعتقادات مسلمانان انتقاد نمود
ولی یک قرن پیش شایعات نادرست مشابهی در مورد چرچیل نیز وجود داشت
در حقیقت شاه انگلیس مرد متدین و سنت‌گرایی است که نه تنها با اسلام، که با یهودیت و مسیحیت ارتدکس نیز ارتباط عمیقی دارد. این رابطه و تعامل را می‌توان ناشی از علاقه او به مکتب فکری باطنی دانست؛ این مکتب معتقد است اصول و حقیقت همه ادیان بزرگ جهان یکی است و این حقیقت می‌تواند پادزهری برای مصائب و مشکلات جهان معاصر باشد
چارلز طرفدار آثار «رنه گنون» از مهم‌ترین متفکران سنت‌گرا است. گنون که یک روشنفکر کاتولیک فرانسوی است، مدرنیته غربی را یک ناهنجاری در تاریخ بشری می‌داند. گنون در مهاجرت به قاهره وارد جریان صوفی احمدیه شاذلیه شد و در الازهر تحصیل کرد
چارلز در یک سخنرانی در سال 2006 گفت «اگر سنت‌گرایان از گذشته دفاع می‌کنند، از این رو است که قبل از مدرنیته، معنویت در تمام تمدن‌ها حضور داشت. اما دوران ما دوران تجزیه، از هم گسیختگی و ساختارشکنی است». او در سخنرانی سال 2000 نیز هشدار داد «در عصر ما همه علوم معنوی و مقدس در حال فراموشی یا نادیده گرفته شدن است. غرب روز به روز استثمارگرتر می‌شود»
انتقاد بی‌رحمانه
انتقاد رسانه‌ها، چارلز را دلسرد نکرده و او از موقعیت خود برای پیشبرد ایده‌هایش استفاده کرده است. سال 1993 بنیاد شاهزاده، برنامه هنرهای تجسمی اسلامی و سنتی را میزبانی نمود. در این برنامه هنرجویان به تولید آثار هنری از جمله مینیاتور، کاشی و خطاطی می‌پرداختند. دو دانشمند برجسته سنت‌گرا –سید حسین نصر و مارتین لینگز- نیز در این برنامه حضور داشتند و با مربیان دیدار می‌کردند. این برنامه در سال 2004 به مدرسه هنرهای سنتی بنیاد شاهزاده تبدیل شد
عشق چارلز به هنر اسلامی در زندگی شخصی او نمایان است. در خانه او در گلاسترشر باغی با الهام از باغ‌های اسلامی ساخته شده است. چارلز در رابطه با این باغ توضیح می‌دهد «درختان انجیر، انار و زیتون را که در قرآن نامشان ذکر شده، در این باغ کاشتم»
همه اینها شاه چارلز را از دولت تراس و حزب محافظه‌کار دور می‌کند. اگر چارلز در یکی از سخنرانی‌های خود بار دیگر به اسلام اشاره کند، مطمئنا در معرض انتقادات بی‌رحمانه جناح راست نومحافظه‌کار قرار خواهد گرفت
باید دید که او پس از رسیدن به تخت شاهی، به اندازه دوران ولایت‌عهدی‌اش با صراحت در رابطه با ادیان صحبت خواهد کرد یا خیر. مادرش زیرکانه از مسائل جنجال برانگیز دوری می‌کرد؛ او باید این رویکرد را مدنظر داشته باشد. ولی اینکه ما پادشاهی داریم که آشکارا اسلام را تحسین می‌کند مهم است
بیان جسورانه
بسیاری از مسلمانان به نگرش پادشاه جدید نسبت به اسلام توجه دارند. شیخ عبدالکریم مراد استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه شیخ زاید در خطبه‌های پیش از نماز جمعه در مسجد کمبریج، به سخنرانی چارلز در سال 1993 در مورد اسلام و غرب پرداخت و گفت این سخنرانی نشان دهنده علاقه او به اسلام است و همین امر او را از بسیاری از سیاستمداران بریتانیا متمایز می‌کند. وی با اشاره به اینکه چارلز برای اینکه بتواند قرآن بخواند عربی آموخته است، پرسید: چند نفر در پارلمان چنین کاری انجام می‌دهند؟
شواهد نشان می‌دهد که چارلز بر خلاف دولت ناسیونالیست تراس، بر گسترش تساهل و تکثرگرایی فرهنگی در بریتانیا تأکید خواهد کرد. وی در نخستین سخنرانی خود به عنوان شاه با اشاره به مذاهب و فرهنگ‌های مختلف در کشور گفت: «پیشینه، باور و اعتقادات شما هرچه هست، من وظیفه دارم با وفاداری، احترام و عشق به شما خدمت کنیم». هرکس که با اظهارات و اقدامات چارلز آشنا است، می‌داند که او صادقانه سخن می‌گوید و همین امر او را از دولت بریتانیا متمایز می‌کند
نگاه چارلز به خاورمیانه چگونه است؟
چارلز سوم پادشاه جدید بریتانیا به جای مادرش بر تخت سلطنت نشست. خانواده سلطنتی بریتانیا بر اساس قانون اساسی باید از مسائل سیاسی دوری کنند اما وقتی صحبت از خاورمیانه به میان می‌آید، بر کسی پوشیده نیست که چارلز روابط نزدیکی با خانواده‌های حاکم در کشورهای خلیج فارس دارد.
وی پیشتر نیز با فلسطینی‌هایی که تحت اشغال اسرائیل زندگی می‌کنند ابراز همدردی کرده است.
بر اساس گزارش‌ها چارلز نقش مهمی در قرارداد‌های 14.5 میلیارد پوندی صادرات سلاح از بریتانیا به پادشاهی‌های خلیج فارس در دهه گذشته ایفا کرده است.
از سال 2011 که بهار عربی آغاز شد و قدرت و سلطه رهبران عرب مورد تهدید قرار گرفت، چارلز 95 بار با رهبران هشت کشور خلیج فارس ملاقات کرد.
با این حال نویسنده کتابی که در سال 2018 با عنوان «چارلز در ده هفتاد عمر: افکار، امیدها و آرزها» منتشر شد، مدعی است که چارلز به وزیران بریتانیا گفته است که دیگر نمی‌خواهد از ارتباطاتی که با مقامات خلیج فارس دارد، برای فروش سلاح شرکت‌های بریتانیایی به خاورمیانه استفاده کند.
همدردی با مردم فلسطین
چارلز در اولین سفر رسمی خود به کرانه باختری در ژانویه 2020 ناراحتی‌اش را از مشاهده رنجی که فلسطینیان تحت اشغال اسرائیل می‌برند ابراز کرد.
وی در سخنرانی خود در بیت‌لحم گفت: «آرزوی من آینده‌ای مملو از آزادی، عدالت و برابری برای همه فلسطینیان است».
تلویزیون اسکای نیوز آن زمان گفت که سخنرانی چارلز «بزرگترین حمایتی است که یکی از اعضای خانواده سلطنتی از فلسطینیان کرده است».
به گفته جابسون نویسنده کتاب چارلز در دهه هفتاد عمر «چارلز معتقد است که درگیری اسرائیل و فلسطین دلیل اصلی خصومتی است که در سراسر جهان اسلام جریان دارد»
روابط نزدیک با کشورهای عرب خلیج فارس
دهه‌هاست که روابط طولانی مدت و محترمانه‌ای بین خانواده سلطنتی بریتانیا با خاندان‌های حاکم در خلیج فارس وجود دارد و همین امر سبب تقویت رابطه چارلز با کشورهای خلیج فارس شده است.
اما کمک‌های نقدی این کشورها به چارلز، اغلب جنجال‌ساز می‌شود. اخیرا فاش شد که بین سال‌های 2011 تا 2015 شیخ حمد بن‌جاسم آل‌ثانی نخست‌وزیر سابق قطر شخصا سه میلیون یورو به چارلز داده است.
دفتر چارلز مدعی شد که این پول به یکی از مؤسسات خیریه وی تحویل داده شده است. ولی انتشار این خبر و جنجال‌های ناشی از ان، باعث شد که یک منبع ارشد نزدیک به سلطنت اعلام کند که چارلز دیگر پول نقد زیاد را برای خیریه‌های خود نمی‌پذیرد.
سال گذشته تحقیقات پلیس متروپولیتن نشان داد که نزدیک‌ترین دستیار چارلز به نام مایکل فاوست، انجام هماهنگی‌های لازم را برای اعطای نشان افتخار سلطنتی و شهروندی بریتانیا به یک میلیارد سعودی بر عهده داشته است. گفته می‌شود محفوظ مرعی بن‌محفوظ بیش از 1.5 میلیون پوند به پروژه‌های مورد علاقه چارلز اهدا کرده بود.
مخالفت با جنگ 2003 عراق
جابسون در کتاب خود که با همکاری دفتر چارلز به نگارش درآمده است، به بیان دیدگاه سلطنت در مورد جنگ عراق در سال 2003 می‌پردازد.
وی می‌نویسد که چارلز از مخالفان جدی حمله آمریکا به عراق در سال 2003 بود و از حمایت تونی بلر نخست‌وزیر وقت بریتانیا از جنگ ابراز ناراحتی می‌کرد.
به گفته جابسون: «چارلز به شخصیت‌های سیاسی و حلقه افراد مورد اعتماد خود گفته بود که دولت بوش وحشتناک است. او همچنین فقدان هوش و ذکاوت در تونی بلر را مورد تمسخر قرار می‌داد و معتقد بود بلر همچون سگ دست‌آموز بوش عمل می‌کند.
چرا ملکه الیزابت هیچگاه از اسرائیل بازدید نکرد
ملکه الیزابت دوم در طول دوران سلطنت خود به بیش از 120 کشور سفر کرد اما هیچوقت از اسرائیل بازدید نکرد.
تا سال 2018 که شاهزاده ویلیام نوه ملکه به مناسبت هفتادمین سالگرد استقلال اسرائیل وارد این کشور شد، هیچیک از اعضای خانواده سلطنتی بریتانیا به صورت رسمی به اسرائیل سفر نکردند. اقدام ویلیام به عنوان پایان تحریم غیر رسمی اسرائیل از سوی خاندان سلطنتی انگلیس، تعبیر شد.
دلایل متعددی برای این بایکوت غیررسمی وجود داشت: ترس از ناراحتی کشورهای ثروتمند عرب خلیج فارس و از دست رفتن معاملات تجاری با این کشورها، در کنار شورشی که گروه‌های مسلح صهیونیستی علیه حاکمیت بریتانیا در فلسطین قبل از اعلام استقلال اسرائیل در سال 1948 براه انداخته بودند، از جمله این دلایل بود.
گفته می‌شود که ملکه هنگام بازدید از اردن در سال 1984 از دور دست به کرانه باختری نگریست و گفت «چقدر ترسناک» و بعدها نیز با مشاهده نقشه شهرک‌های غیرقانونی در کرانه باختری گفت «چه نقشه دلگیری».
پسر ارشد ملکه چارلز سوم که اکنون با مرگ مادرش پادشاه شده است، ژانویه 2020 به اسرائیل و کرانه اشغالی سفر کرد.
وی در این سفر از شهر بیت‌لحم در فلسطین دیدار کرد و برای برقراری صلحی پایدار و عادلانه در خاورمیانه دعا نمود. او افزود که تحت تأثیر انرژی، گرما و سخاوت مردم فلسطین قرار گرفته است.
بعدها گزارش شد که چارلز در نامه‌ای خصوصی به یکی از دوستانش در خصوص حوادث سال 1986 نوشته بود: هجوم یهودیان خارجی و اروپایی به اسرائیل، باعث ادامه درگیری بین اسرائیل و جهان عرب شده است و از اینکه رؤسای جمهور آمریکا با لابی یهودی در آن کشور مقابله نمی‌کنند، ابراز ناامیدی کرده بود. افشای این نامه سبب شد که انتقادات زیادی متوجه او شود.
وی همچنین در نامه‌ای که پس از دیدار خود از خلیج فارس نوشت، آورده بود: رئیس جمهور آمریکا باید شهامت ایستادگی و مقابله با لابی یهودیان در آن کشور را داشته باشد.
پس از افشای این نامه سخنگوی چارلز اعلام کرد که وی نظرات خود را در این نامه ننوشته است، بلکه نظراتی را که در سفر به عربستان، قطر و بحرین شنیده، بیان کرده است.
سخنگوی چارلز افزود «سابقه شاهزاده در حمایت از جوامع یهودی و عرب در سراسر جهان اثبات شده است. او همچنین سابقه‌ای طولانی در ترویج گفتگوی بین ادیان و درک تفاوت‌های فرهنگی دارد»
دیوید لاندو سردبیر سابق هاآرتص در سال 2012 درباره ملکه و عدم بازدید او از اسرائیل نوشت: «ملکه از کسی فرمان نمی‌گیرد؛ اگر می‌خواست از کشور یهودیان دیدار کرده یا یکی از اعضای خانواده‌اش را به این سفر بفرستد، می‌توانست. نتیجه غم‌انگیزی که می‌توان از عدم بازدید خاندان سلطنتی از اسرائیل گرفت، این است که ملکه می‌خواسته با این کار از دادن مشروعیت به اسرائیل خودداری کند»
اما عده‌ای این دیدگاه را رد می‌کنند و خاطر نشان می‌کنند که در طول دوران سلطنت، ملکه چندین تن از رؤسای جمهور اسرائیل از جمله افاریم کاتزیر، حییم هرتزوگ و عزر وایزمن را به حضور پذیرفته و به شیمون پرز رئیس جمهور سابق نشان شوالیه افتخاری اعطا کرده است.
همچنین ملکه به این معروف بود که با جامعه یهودی بریتانیا رابطه‌ای قوی دارد؛ چنانکه مقام خاخام اعظم امانوئل یاکوبوویتس و جانشین او جاناتان ساکس را ارتقا داده و به بسیاری دیگر از یهودیان بریتانیا نشان شوالیه اعطا کرده است.
علاوه بر دیدارهای رسمی چارلز و ویلیام، شوهر ملکه «دوک ادینبورگ» نیز در سال 1994 برای شرکت در مراسم بزرگداشت مادرش پرنسس آلیس که در کلیسای مریم مجدلیه در بیت‌المقدس به خاک سپرده شده است، از اسرائیل دیدار کرد.
پرنسس آلیس نوه ملکه ویکتوریا که با خانواده سلطنتی یونان نیز ارتباط سببی داشت، در زمان جنگ جهانی دوم در آتن بود و به دلیل تلاش‌هایش در کمک به یک خانواده یهودی برای فرار از دست نازی‌ها، توسط مرکز جهانی یادبود هولوکاست، بانوی نیکوکار لقب گرفت.
حالا با رسیدن نوه پرنسس آلیس به تاج و تخت، بسیاری در اسرائیل منتظر هستند ببینند که آیا چارلز به اسرائیل سفر خواهد کرد یا خیر.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما