همراهی آمریکا و عربستان با تلاش صدر در تعیین نخست وزیر

علیرغم اینکه جو بایدن رئیس جمهور امریکا از سیاست های سلف خود در عراق و افغانستان انتقاد می کرد، حالا دارد همان راه را می رود. در افغانستان به توافق خروج نیروهای آمریکایی که بین ترامپ و طالبان بسته شده بود، پایبند ماند و پس از آنکه کابل به سرعت به دست طالبان سقوط کرد، ارتش و دولت فاسد افغانستان را مقصر دانست

در عراق هم گرچه نیروهای آمریکایی دائما توسط شبه نظامیان وابسته به حشد شعبی مورد حمله قرار می گیرند، اما بایدن همچون ترامپ در پی حفظ نیروهای خود است. این درحالی است که حشد شعبی خواهان خروج بی قید و شرط نیروهای آمریکایی و اجرای تصمیمی است که پارلمان 5 ژانویه سال گذشته گرفت. پس از ترور سردار سلیمانی و ابومهدی مهندس بود که پارلمان عراق، رأی به خروج نیروهای آمریکایی از کشور داد

فروپاشی سریع ارتش افغانستان، یادآور شکست سریع ارتش عراق در مواجهه با پیشروی داعش در موصل در سال 2014 بود. هر دو ارتش به گونه ای آموزش دیده اند که آنها را به پوشش هوایی و پشتیبانی لجستیکی آمریکا کاملا متکی می کند. همین امر بارها به عنوان اهرمی سیاسی مورد استفاده ایالات متحده قرار گرفته و هر دو دولت را مجبور کرده است که طبق نظر و خواست آمریکا پیش روند

مصطفی کاظمی که ماه مه 2020 پس از خیزش مردمی و استعفای عادل عبدالمهدی به قدرت رسید، به تعهد خود مبنی بر برگزاری انتخابات زودهنگام عمل کرد. وی در این مدت تلاش خستگی ناپذیری برای بدست گرفتن پست نخست وزیری در دور دوم داشته است. کاظمی می داند که حضور پرشور مردم پای صندوق های رأی به معنی شکست او است؛ زیرا فساد گسترده، کمبود برق و آب و بیکاری، از اکتبر 2019 و شکل گیری اعتراضات سراسری در عراق تا کنون بدتر شده است. همچنین وی به تعهدات خود مبنی بر محاکمه ان دسته از نیروهای امنیتی که مسئول کشته شدن 600 معترض هستند و محدود کردن شبه نظامیان و کنترل بیشتر آنها از جمله نیروهای حشد شعبی، عمل نکرده است

هم اکنون و با حمایت محمد بن سلمان، عراق به صحنه اصلی نبرد برای از بین بردن نفوذ ایران در منطقه بدل شده است. برت مک گورک نماینده سابق آمریکا در عراق، پس از انتخابات پارلمانی عراق در سال 2018 موفق شد ائتلافی از بلوک های سیاسی شیعه به رهبری مقتدی صدر، عمار حکیم و حیدر عبادی تشکیل دهد؛ اما سلیمانی تلاش ها برای روی کار آمدن نخست وزیری متمایل به آمریکا را با شکست مواجه کرد

پس از ترور سلیمانی، صدر و حیکم و عبادی تلاش کردند تا اتحاد خود را احیا کنند. آنها با برهم صالح رئیس جمهور عراق برای نخست وزیری مصطفی کاظمی متفق شدند و تلاش رهبران سیاسی دوست ایران هادی عامری، نوری مالکی و قیس خزعلی را برای تعیین نخست وزیر مورد حمایت تهران، خنثی نمودند

استقبال بایدن از این راهبرد، باعث شد که کاظمی تلاش های خود را برای دور کردن عراق از ایران و هدایت آن به مدار آمریکا و عربستان دو برابر کند. نخست وزیر همچنین با نشان دادن خود به عنوان یک میانجی بی طرف، در صدد تقویت موقعیت خود در سطح بین المللی و منطقه ای برآمد. وی برای جلب حمایت بایدن تلاش کرده است حشد شعبی را تحت کنترل دولت دراورد و امیدوار است که این کار از حمله به منافع آمریکا بکاهد. در همین راستا وی 26 مه دستور دستگیری قاسم مصلح الخفاجی فرمانده نیروهای حشد شعبی در استان انبار را صادر کرد. این اقدام مشابه عملیاتی بود که ژوئن سال گذشته انجام شد و به بازداشت 14 نفر از شبه نظامیان در مقر حزب الله انجامید

در هر دو مورد پس از این دستگیری ها، نیروهای حشد شعبی به منطقه سبز یورش بردند و کاظمی را وادار به عقب نشینی کردند. اما کاظمی از هر دو عملیات استفاده کرد و در عملیات اول با ترامپ و در عملیات دوم با بایدن دیدار نمود. حتی قبل از دیدار با بایدن، کاظمی درخواست خروج کامل آمریکا از عراق را رد کرد و گفت: «آنچه ما از حضور آمریکا در عراق می خواهیم، حمایت از نیروهای ما در زمینه آموزش و همکاری های امنیتی است»

بایدن 26 ژوئیه به خبرنگاران گفت: «نقش ما در عراق ادامه آموزش، کمک و مقابله با داعش است اما تا پایان سال به مأموریت نیروهای رزمی خود پایان می دهیم» و به این ترتیب با این اظهار نظر، به کاظمی یک پیروزی نمادین داد. نه بایدن و نه کاظمی تعریفی از نیروهای رزمی ارائه نداده اند؛ اما همین بیانیه، تنش بین کاظمی و حشدشعبی را کاهش داد و از حملات به نیروهای آمریکایی و در پی آن فشاری که روی بایدن بود کاست.

یکی از اولویت های کاظمی، دلجویی از ریاض بود؛ لذا ژوئیه 2020 تصمیم گرفت سعودی را به جای ایران به عنوان اولین مقصد سفر خارجی خود انتخاب کند. هدف وی از این سفر برطرف کردن ناراحتی ریاض از این مسئله بود که موازنه قدرت در عراق از بین رفته و این کشور به سوی ایران متمایل شده است. اما بن سلمان که در آن زمان می خواست ترامپ علیه ایران دست به یک اقدام قاطع نظامی زند، از ملاقات با کاظمی امتناع کرد. حالا که بایدن در کاخ سفید حضور دارد، امیدهای عربستان نیز برای اینکه آمریکا علیه ایران به زور متوسل شود رنگ باخته است

ملک سلمان در مواجهه با این چشم انداز نامطلوب که مذاکرات وین به موفقیت برسد و توافق هسته ای احیا شود، کاظمی را دعوت کرد تا 31 مارس به ریاض سفر کند و پس از این سفر بود که عراق میزبان مذاکرات بین ایران با عربستان شد.

برگزاری چهار دور مذاکره تحت نظارت کاظمی که آخرین دور آن 29 سپتامبر بود، ظاهرا بخشی از کارزار سعودی برای کمک به نخست وزیر عراق و تحکیم قدرت او و در عین حال نیاز فوری بن سلمان به پایان دادن جنگ یمن است. کاظمی همچنین برای نشان دادن قدرت رهبری خود، 28 اوت اجلاسی منطقه ای در بغداد با هماهنگی امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه ترتیب داد. درحالیکه هدف از این اجلاس کاهش تنش های منطقه ای اعلام شد، در واقع هشداری بود به مردم عراق که حذف کاظمی می تواند به معنای از دست رفتن حمایت اقتصادی دولتهای خارجی باشد.

در داخل، بلوک صدر که بزرگترین بلوک پارلمان است و قدرت زیادی دارد، از کاظمی حمایت می کند. گرچه این جنبش مدعی است که با هدف مقابله با رهبران فاسد به اعتراضات سال 2019 پیوست، اما هدف اصلی آن جلوگیری از انتصاب نخست وزیری بود که مخالف این جنبش باشد. پس از بروز تنش هایی بین جناح صدر و جناح عامری –دومین بلوک بزرگ پارلمان- جنبش صدر بر نخست وزیری کاظمی متمرکز شد.

در مقابل، کاظمی این امکان را برای صدری ها فراهم کرد تا اعضای وفادار به خود را در هر نهاد دولتی که می خواهند –به ویژه نهادهایی که بیشترین ثروت دولت را در دست دارند- تعیین کنند. با اینکه صدر کنترل بیشتر امور و نهادهای کشور را در دست داشت، ماه آوریل رقیبانِ هوادار ایرانش را متهم کرد که برای جلوگیری از برگزاری انتخابات زودهنگام، با آمریکا تنش ایجاد کرده اند. همچنین علیرغم وعده های مکررش مبنی بر جنگ با فساد، در تحقق این وعده شکست خورد.

9 مه کاظمی تلاش کرد تا صدر را از مسئولیت آتش سوزی یک بیمارستان و کشته شدن تعدادی از بیماران تبرئه کند. وی در سخنانی گفت: «تنها چیزی که صدر از من خواست این بود که از عراق مراقبت کنم. وی هیچ وزیری در کابینه ندارد و دولت در کنترل او نیست»

اما پس از آتش سوزی بیمارستان دوم در ناصریه در 12 ژوئیه، صدر اعلام کرد که در انتخابات شرکت نمی کند. این حرکت ترفندی برای کاهش خشم مردم بود. وی تلاش کرد انتخابات را به تعویق بیاندازد تا زمان بیشتری داشته باشد که چهره خود را تطهیر نموده و نقش خود را در دولتی که بدترین دولت از سال 2003 تاکنون دانسته می شود، کمرنگ کند، اما رقیبان وی از به تعویق افتادن انتخابات جلوگیری کردند. این امر او را مجبور کرد که تغییر جهت دهد «ما با قدرت و عزمی جدی برای نجات عراق از اشغال و فساد وارد این انتخابات می شویم»

برخلاف لفاظی های آتشین صدر علیه حضور آمریکا در عراق، در واقع او به شدت نیاز دارد که آمریکایی ها به عنوان عاملی بازدارنده در برابر گروههای مورد حمایت ایران در کشور حضور داشته باشند. آمریکا هم به صدر نیاز دارد تا مانع از توسعه طلبی های ایران شود

فراخوانی که آقای سیستانی هفته گذشته برای تشویق به مشارکت حداکثری در انتخابات داد، شرایط را برای جنبش صدر عوض می کند. امید وی به مشارکت پایین مردم در انتخابات بود تا آراء نسبت به انتخابات قبل تغییر نکند و همچنان بلوک برتر پارلمان باقی بماند

انتخابات عراق در شرایطی برگزار می شود که اعتماد به سیستم سیاسی در پایین ترین سطح قرار دارد. طبق پیش بینی ها رقابت بر سر تعیین نخست وزیر بعدی بین ائتلاف شیعه تحت حمایت آمریکا و عربستان متشکل از صدر، حکیم و عبادی از یکسو و ائتلاف وابسته به ایران متشکل از عامری، مالکی و خزعلی از سوی دیگر است و به این ترتیب مناطق شیعه نشین به میدان نبرد این دو گروه تبدیل شده است

صدر وعده داده است که رهبر بعدی عراق یک صدری خواهد بود اما با این ادعاها در حقیقت می خواهد راهی برای چانه زنی با مخالفانش گشوده و آنان را وادار به حمایت از نخست وزیری کاظمی کند. آمریکا و عربستان نیز از تلاش او برای تحمیل نخست وزیر فعلی حمایت می کنند و برای آنها مهم نیست که در این روند دموکراسی شکننده عراق بیش از پیش اسیب ببیند.

*منبع: میدل ایست مانیتور

مترجم: فاطمه رادمهر

ترجمه این مقاله صرفا به منظور آشنایی با نظرات نویسنده بوده و به معنی تأیید مطالب گفته شده نمی باشد