حمله موفقیت‌آمیز روز یکشنبه به ایمن الظواهری، لحظه مهمی برای دولت جو بایدن بود. بر اساس گزارش‌های اولیه اداره اطلاعات مرکزی، آمریکا پس از مشاهده ظواهری در بالکن خانه‌ای در کابل، از یک پهپاد برای پرتاب دو موشک هلفایر به سمت او استفاده کرد. این ترور می‌تواند اطلاعات زیادی در مورد وضع امنیت در افغانستان و توان آمریکا برای تأثیرگذاری بر وضعیت و آینده افغانستان و مردمش به ما بگوید
از زمان خروج آمریکا از افغانستان و تسلط طالبان در ماه اوت گذشته، امنیت برای مردم عادی افغان بهبود یافته و برای مثال تلفات غیرنظامی در نتیجه پایان جنگ داخلی طولانی مدت این کشور که توسط طالبان براه افتاده بود، کاهش پیدا کرده است. ولی از سوی دیگر تهدید گروههای تروریستی روز به روز افزایش می‌یابد
خشن‌ترین این گروههای تروریستی، داعش خراسان است. این سازمان حتی قبل از خروج آمریکا از افغانستان، در این کشور در حال گسترش و تقویت بود. از آن زمان تاکنون تعداد نیروهای داعش خراسان از 1500 نفر به 4000 نفر رسیده است و اکنون یکی از قوی‌ترین شاخه‌های داعش محسوب می‌شود. این گروه علاوه بر انجام حملاتی علیه نیروهای امنیتی طالبان، دست به انجام حملاتی هولناک علیه اقلیت‌ها و حملات راکتی به همسایگان افغانستان می‌زند
القاعده به اندازه داعش در افغانستان قوی نیست و تعداد نیروهای این گروه احتملا به چند صد نفر می‌رسد؛ اما برخلاف روابط خصمانه‌ای که داعش با طالبان دارد، روابط القاعده و طالبان نزدیک و پایدار است. در گزارش اخیر سازمان ملل آمده است که از زمان خروح آمریکا از افغانستان، رهبران ارشد القاعده از آرامش بیشتری برخوردار شده و شروع به جذب اعضای جدید و جذب کمک مالی کرده‌اند. در گزارش همچنین آمده است که تسلط طالبان، به ایمن الظواهری نیز آرامش و قدرت بیشتری برای ایجاد ارتباط با پیروان القاعده داده است
این واقعیت که ظواهری در وسط کابل در محله‌ای امن که شخصیت‌های ارشد طالبان در آن زندگی می‌کنند به هلاکت رسید، نشان می‌دهد که او و طالبان کابل را مکان خوب و امنی برای تروریست‌های تحت تعقیب جهان می‌دانستند. همچنین عادت ظواهری برای گذران وقت در بالکن، نشان دهنده احساس آزادی بیشتری است که اعضای القاعده در یک سال گذشته در افغانستان داشتند
آمریکا قبل از خروج از افغانستان، چند هزار نیروی عملیات ویژه، تجهیزاتی برای انجام حملات پهپادی و یک پایگاه برای مأموران سیا داشت و ضمن آن با کماندوهای ارتش افغانستان همکاری می‌کرد؛ اما در پی عقب‌نشینی از افغانستان، تمام این امکانات را از دست داد. پس برای جبران این خسارات، یک مرکز ضد تروریسم در قطر ایجاد کرد که هدف آن رسیدگی به تهدیدات تروریستیِ برخاسته از افغانستان بود. آمریکا از پایگاه‌های هوایی خود در قطر و از طریق آسمان پاکستان، پهپادهایی را بر فراز مناطق مختلف افغانستان به پرواز درآورد. این پهپادها اطلاعاتی را در مورد فعالیت‌های تروریستی در افغانستان در اختیار مقامات ایالات متحده قرار می‌دادند.
البته توان آمریکا در مقایسه با زمانی که از افغانستان خارج نشده بود، به شدت کاهش یافته و به گفته فرمانده سابق سنتکام به حدود 1 تا 2 درصد از توان پیشین رسیده بود. لذا نمی‌توانست به اندازه گذشته، در اعمال فشار بر گروه‌هایی همچون داعش و القاعده در افغانستان مؤثر باشد. با این حال حمله به ظواهری نشان داد که حتی با این امکانات و توان کم، آمریکا همچنان می‌تواند دست‌نیافتنی‌ترین اهداف خود را در افغانستان پیدا و معدوم کند
گرچه جزئیات حمله به ظواهری هنوز فاش نشده اما گزارش‌هایی مبنی بر وجود یک تیم زمینیِ سیا قبل و بعد از انجام حمله منشتر شده است. پرورش یا نفوذ چنین تیمی نشان دهنده گسترش چشمگیر قابلیت‌های اطلاعاتی آمریکا در افغانستان در شش ماه گذشته است. این حمله ترس گروههای تروریستی را بار دیگر برانگیخته و رهبران داعش و القاعده را بر آن می‌دارد تا پروتکل‌های امنیتی را تشدید کنند
درحالی که مرگ ظواهری یک پیروزی برای سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا است و القاعده را تا زمانی که یک رهبر جدید با قدرت بر سر کار بیاید متزلزل می‌کند، برای مردم عادی افغانستان خبر خوشایندی نیست
در یک سال گذشته جمعیت 40 میلیونی افغانستان آسیب شدیدی دیده است. کمک‌های مالی به این کشور به شدت کاهش یافته و اقتصاد آن از اوت گذشته 30 تا 40 درصد کوچک شده است
پیش از این حمله، آمریکا در مورد موضوعاتی مانند کمک‌های بشردوستانه، باز شدن دبیرستان‌های دخترانه و آزاد کردن پول‌های افغانستان، با طالبان وارد گفتگو شده بود. هدف آمریکا از این گفتگوها تزریق پول بیشتر به اقتصاد افغانستان –بدون کمک مستقیم به طالبان- برای کاهش درد و رنج مردم افغان بود
اکنون با انتشار اخبار اخیر که نشان می‌دهد ظواهری نه تنها در کابل بوده که در خانه سراج‌الدین حقانی سرپرست وزارت داخله طالبان پناه گرفته بوده است، احتمالا روابط طالبان و آمریکا وارد مرحله سرد و پرتنشی شود و مذاکراتی که با طالبان جریان داشت، به هیچ نتیجه‌ای نرسد. طالبان این حمله را به عنوان نقض حاکمیت افغانستان و نقض توافق رسمی بین دو طرف که سال 2020 در دوحه به امضا رسید، محکوم کردند؛ آمریکا نیز پناه دادن طالبان به ظواهری را نقض این توافق خواند
درحالی‌که حمله به ظواهری نکات زیادی را در مورد وضعیت کنونی افغانستان روشن می‌کند، سؤالات بسیاری را نیز ایجاد می‌نماید. برای مثال چرا طالبان به ظواهری اجازه دادند به کابل بیاید؟ آیا این اقدام برای مصون نگه داشتن او از حمله آمریکا بود؟ یا برای اینکه نگذارند القاعده افغانستان را پایگاه حمله به دیگر کشورها بکند، خواسته‌اند فعالیت‌های ظواهری را زیر نظر بگیرند؟
سؤال مهمتر این است که طالبان دیگر ممکن است چه کسانی را پناه داده و تحت حفاظت قرار داده باشند؟ کدام رهبران القاعده یا کدام رهبران گروههای شبه‌نظامی زیر چتر طالبان هستند؟ مردم افغانستان چه زمانی از چرخه تروریسم، خشونت و رنجی که سال‌هاست گریبانشان را گرفته رها خواهند شد؟
خبر هلاکت ظواهری خبری مسرت‌بخش بود اما این خبر دانش جدید، پرسش‌های جدید، اهداف جدید و چالش‌های جدیدی را در جنگ بی‌پایان آمریکا و القاعده پیش روی سیاست‌گذاران قرار داده است
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما