بیست سال قبل برنامه ای در کشورهای اروپایی جریان داشت که در آن جوانان به مدت یکسال مشغول به خدمت نظام وظیفه می شدند؛ اما کم کم دولت های غربی این برنامه را غیر ضروری و ناکارآمد تشخیص داده و از دستور کار خود حذف کردند
حالا تهدیداتی که این کشورها، علیه دموکراسی و رفاه و آسایش خود احساس می کنند، سبب شده است که بار دیگر به فکر برقراری طرح خدمت به کشور -چه خدمت سربازی و چه مراقبت از معلولان و سالمندان- بیافتند.
ماه گذشته وزیر دفاع آلمان «آنگرت کرامپ کارن باوئر» از برنامه خود به نام «سال شما برای آلمان» رونمایی کرد که از بهار آینده اجرایی می شود. در همین حال، اعضای کنگره آمریکا نیز پیگیر قانون CORPS (برنامه خدمت رسانی مردمی برای مقابله و مهار کرونا) هستند، تا از طریق فعالیت و مشارکت مردمی، بتوانند آسیبی را که به سیستم درمان و بهداشت کشور در پی شیوع کرونا وارد شده است، جبران نمایند.
بعضی از کشورهای غربی، برای حل برخی از مهمترین مشکلات خود، به برنامه خدمت ملی نیازمندند. خانم کارن باوئر در مراسم رونمایی از برنامه خود، این سؤال را مطرح کرد که «چه چیزی می تواند جامعه ما را در کنار هم نگاه دارد و مردم را با هم متحد و یکپارچه کند؟» پاسخ به این سؤال در شرایطی که آمریکا و سایر لیبرال دموکراسی ها گرفتار دودستگی و اختلاف شده اند، بیش از همیشه مهم است.
چنانکه می بینیم پلیس بریتانیا هدف حمله قرار می گیرد و تندروها در هر دو طرف، سوار بر موج اعتراضات مسالمت آمیزِ «جان سیاهان مهم است» شده و به یکدیگر و به تماشاچیان و ساختمان ها و آثار تاریخی حمله می کنند. در آمریکا نیروهای فدرال بدون درخواست مقامات ایالتی، برای فرونشاندن اعتراضات اعزام می شوند، اما به جای آرام کردن اوضاع شرایط را بدتر می کنند. بنابراین در چنین شرایطی باید از کوچک ترین عاملی که می تواند سبب پیوند و انسجام جامعه شود، استقبال کرد.
در حال حاضر تهدیدها علیه امنیت ملی اروپا و آمریکای شمالی در حال افزایش است. شش سال قبل روسیه با الحاق کریمه به خاک خود، به غرب فهماند که تاریخ می تواند دوباره تکرار شود و از آن زمان اغلب کشورهای اروپایی هزینه های دفاعی خود را افزایش داده اند.
در این میان، برخی کشورها نیز رو به احیای برنامه خدمت ملی خود آورده اند. لیتوانی، سوئد و نروژ از کشورهایی هستند که در سالهای اخیر اقدام به وضع قانون خدمت نظام وظیفه اختیاری کرده اند.
در طول جنگ سرد، بسیاری از کشورهای غربی خدمت سربازی را برای مردان اجباری کردند. هدف از این کار آموزش دفاع از کشور بود؛ اما سرباز وظیفه در کنار آموزش های دفاعی، در کار خدمت رسانی به مردم نیز مشارکت می کرد و مردان جوان یاد می گرفتند که شهروند یک کشور لیبرال دموکرات بودن، مسئولیت ها و حقوقی را شامل می شود. خدمت سربازی به انسجام اجتماعی نیز کمک می کرد، زیرا مردان جوان را از تمام اقشار و طبقات جامعه در کنار هم جمع می نمود.
اما کشورها رفته رفته خود را بی نیاز از خدمت سربازی دیدند؛ لذا فرانسه در سال 1997، سوئد در سال 2010 و آلمان 2011 این قانون را لغو کردند.
اکنون اگر خدمت ملی احیا شود، هیچ کشوری سالانه به دهها هزار سرباز در نیروی نظامی خود نیاز ندارد (به همین دلیل است که نروژ، سوئد، دانمارک و لیتوانی پروسه ای را برای انتخاب سربازان مورد نیاز، از بین داوطلبان طی می کنند). در این میان اسرائیل با خدمت سربازی اجباری برای همه اسرائیلیان، تقریبا در جهان استثنا است.
کارن باوئر با طرح «سال شما برای آلمان» می کوشد ایده خدمت ملی را از آنچه در زمان جنگ سرد وجود داشت، ارتقا ببخشد. در این برنامه، جوانان داوطلب در طول شش ماه نحوه مواجهه با بحران را –از حوادث طبیعی گرفته تا حمله بیگانگان- یاد می گیرند و بعد در زادگاه خود، در عملیات های مقابله با بحران شرکت می کنند.
کارن باوئر در کنفرانس خبری خود خاطر نشان کرد که اگر همزمان با شیوع کرونا، واقعه ای دیگر (مثلا حمله بیگانگان) رخ دهد و کشور را درگیر خود کند، نیروهای مسلح نمی توانند برای مقابله با کرونا کمک کنند و نیرو بفرستند؛ اینجاست که برنامه خدمت ملی و حضور جوانان داوطلب و آموزش دیده می تواند کمک کننده باشد.
یکی از شاخه های خدمت ملی در طرح خانم کارن باوئر، «خدمت اجتماعی داوطلبانه» نام دارد که در آن جوانان می توانند برای آموزش دیدن و کار در سازمان های اجتماعی از جمله بیمارستان ها و محل نگهداری از سالمندان و معلولان، داوطلب شوند. در طرح «سال شما برای آلمان»، قرار بر این است که سالانه از بین داوطلبان، هزار نفر انتخاب شوند. تنها طی یک هفته از اعلام طرحِ وزیر دفاع، 500 جوان برای پیوستن به این طرح ابراز علاقه کردند.
به این ترتیب روز به روز کشورهای بیشتری به روند خدمت ملی می پیوندند. رهبران آمریکا مثل ژنرال بازنشسته «استنلی مک کریستال» مدتها بدنبال اجرای چنین طرحی هم در بخش نظامی و هم در بخش اجتماعی هستند. به گفته آقای کریستال «این طرح که یک چهارم از کل جوانان یک گروه سنی، با یکدیگر برای حل مشکلات مردم مشارکت کنند، آنان را به جامعه و کشور پیوند بیشتری می دهد و درک متقابلی در مردم ایجاد می کند. من اثر این طرح را 34 سال است که در ارتش آمریکا می بینم؛ اما ما به چنین طرحی و به چنین افرادی، نه فقط در ارتش، که در زندگی شهروندی نیز نیاز داریم».
ماه ژوئن اتفاق نادر و دلگرم کننده ای در مجلس سنا افتاد؛ یک گروه از سناتورها، متشکل از جمهوریخواهان هوادار ترامپ همچون «لیدزی گراهام» و دموکرات هایی همچون نامزد ریاست جمهوری سابق «کوری بوکر» قانون CORPS را که پیشتر مورد اشاره قرار دادیم، مطرح کردند. اگر این قانون تصویب شود، دولت آمریکا بودجه ای را برای طرح خدمت ملی در بخش اجتماعی اختصاص خواهد داد و سالانه بیش از 250000 نفر در این طرح مشارکت خواهند کرد. اگر کنگره این طرح را بپذیرد، به آمریکا کمک خواهد کرد که بتواند با مشکلاتی که بعد از شیوع کرونا دچارش شده، مقابله کرده و خود را بازسازی کند. به گفته «جک رید» سناتور دموکرات «این قانون به ارتقاء خدمت ملی و بالا رفتن سطح زندگی مردم و جامعه خواهد انجامید، دموکراسی ما را تقویت خواهد کرد و به ما کمک می کند تا مسائل مربوط به بهداشت، اقتصاد و اجتماع را بهتر حل فصل و مدیریت کنیم».
دور نیست که غرب شاهد بحران هایی در آینده خود شود: فعالیت های خصومت آمیز روسیه و چین که می کوشند در جوامع غربی ناراحتی، بی اعتمادی و نزاع و اختلاف ایجاد کنند؛ فعالیت گروههای افراطی و تغییرات اقلیمی که باعث می شود حوادث طبیعی بیشتر و شدیدتر رخ دهد، از جمله این بحران ها است. پلیس و نیروهای امدادی و نیروهای مسلح به تنهایی نمی توانند با چنین حوادثی مقابله کنند؛ در چنین شرایطی عدم استفاده از ظرفیت مردم برای ایجاد جامعه ای مقاوم تر در برابر بحران، کاری است توجیه ناپذیر.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما