جنگ روسیه علیه اکراین، دیپلماسی خاورمیانه را تغییر داده و آمریکا را وادار به ارزیابی مجدد هزینه‌های سیاسی احیای برجام کرده است.
ظاهرا حصول توافق منوط به خروج نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا شده و این تصمیمی است که برای بایدن پیامدهای سیاسی زیادی دارد.
قراردادن نام سپاه در این لیست، ارتباطی با برجام ندارد اما ایران بر این خواسته خود اصرار می کند.
طرح این خواسته علاوه بر برانگیخته شدن نمایندگان آمریکا، باعث نگرانی کشورهای عرب خلیج فارس شده است. این کشورها که با حملات منظم گروههای مورد حمایت ایران مواجه هستند، درخواست آمریکا برای افزایش تولید نفت را رد کرده‌اند؛ مگر در صورتی‌که نیازهای امنیتی‌شان برآورده شود.
امارات و اسرائیل به آمریکا فشار می‌آورند که از ایران تضمین امنیتی بگیرد.
از زمان خروج آمریکا از برجام، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران بیشتر شده، تحریم‌ها نتوانسته پیشرفت ایران را در این زمینه متوقف کند و اگر توافقی حاصل نشود، به معنای این است که در منطقه مسابقه تسلیحاتی راه افتاده و ایران ممکن است به سلاح اتمی دست یابد.
اما علی‌رغم این شرایط، اگر آمریکا نام سپاه را از لیست گروههای تروریستی حذف کند، رهبران عرب خلیج فارس را از خود دور خواهد کرد و این درحالی است که بایدن می‌کوشد علیه مسکو اجماع ایجاد کرده و با ترغیب کشورهای خلیج فارس به افزایش تولید نفت، قیمت بنزین را پایین آورد. همچنین در صورت تن دادن به خواست ایران، این خطر وجود دارد که اتحاد چند دهه‌ای آمریکا و کشورهای عرب منطقه از هم بپاشد؛ درحالی که این اتحاد تضمین‌کننده نفوذ واشنگتن در این منطقه استراتژیک است.
دو هفته پس از تعلیق مذاکرات احیای برجام، دیپلمات‌ها می‌گویند که مشخص نیست مذاکره کنندگان چه زمانی به وین برمی‌گردند. تصمیم روسیه برای کنار گذاشتن شرط آخر لحظه‌ای خود و آزادی هفته گذشته دو شهروند ایرانی-بریتانیایی در مذاکرات هیچ شتابی ایجاد نکرد.
سناتور دموکرات بن کاردین که در یک جلسه توجیهی در مورد مذاکرات در واشنگتن شرکت کرده بود گفت: «روسیه ابتدا علاقه‌مند به احیای برجام بود اما اکنون تمام توجه این کشور به سمت اکراین است».
ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه اعلام کرد که «توافق نه قریب‌الوقوع است و نه قطعی».
حامیان برجام و کسانی که معتقدند آمریکا باید به این خواسته ایران تن دهد، استدلال می‌کنند که گذاشتن نام سپاه در لیست گروههای تروریستی اقدامی نمادین بود که ترامپ در راستای کمپین فشار حداکثری انجام داد. حتی اگر این نام لغو شود، سازمان‌های نظامی و گروههای نیابتی ایران در منطقه که به نیروهای آمریکا و متحدانش حمله می‌کنند، مشمول تحریم‌ها باقی می‌مانند.
ضمن اینکه اگر خواسته ایران عمل شده و برجام احیا شود، به ایران انگیزه می‌دهد تا تنش‌ها را کاهش داده و چرخه خشونت‌هایی که از زمان خروج ترامپ از توافق دامن خلیج‌فارس را گرفته است، بشکند.
اما مخالفان این تصمیم معتقدند که عقب‌نشینی، هزینه‌های سیاسی زیادی پیش از انتخابات نوامبر دارد و باعث می‌شود که دموکرات‌ها کنترل کنگره را از دست بدهند.
انها همچنین نگران هستند با این کار، عربستان و امارات که زیر حملات منظم جنگنده‌های یمنی قرار دارند، به سمت روسیه و چین سوق داده شوند و قدرت آمریکا فرسایش یابد.
جلسه توجیهی سنا ساعاتی پس از آن برگزار شد که اسرائیل، امارات و مصر در نشستی نادر، سعی بر تشکیل جبهه‌ای مشترک علیه برجام و محافظت از خود در برابر آشفتگی‌های اقتصادی یک ماه اخیر ناشی از حمله روسیه به اکراین نمودند.
نفتالی بنت و یائیر لاپید نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه اسرائیل، روز جمعه از آمریکا خواستند «در ازای وعده‌های توخالی تروریست‌ها، نزدیک‌ترین متحدان خود را رها نکند».
چالش دیگر پیش روی بایدن بر سر احیای توافق، از درون حزب دموکرات است. علاوه بر مخالفت گسترده‌ای که جمهوری‌خواهان با برجام دارند، این تصمیم ممکن است با مقاومت برخی از دموکرات‌های بانفوذ از جمله رابرت منندز رئیس کمیته روابط خارجی سنا مواجه شود. چنانکه وی به دولت هشدار داده است توافق بد یا توافق موقت را نپذیرد «من تردیدی ندارم که سپاه سازمانی تروریستی است. ما تروریستی بودن اقدامات آنها را به رسمیت شناخته‌ایم و حالا اگر می‌خواهیم نامشان را از لیست خارج کنیم، باید برای این تصمیم خود توضیحی داشته باشیم».
در صورتی که توافقی حاصل نشود، میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شدن ایران بی‌وقفه افزایش می‌یابد و ایران هرچه بیشتر به سوی تحکیم روابط تجاری خود با چین و روسیه رو می‌اورد.
چین اخیرا فاش کرد که به واردات نفت خام ایران در ژانویه ادامه داده است. تحلیلگران امنیتی هشدار می‌دهند که در صورت شکست مذاکرات، چین می‌تواند راه فرار اقتصادی برای ایران فراهم کند. پکن همواره از تحریم‌های ثانویه آمریکا که شریکان تجاری این کشور را هدف قرار می‌دهند، انتقاد کرده است. لیست شرکت‌های تحریم شده این کشور در پی جنگ روسیه در اکراین افزایش یافته است.
درحالیکه بایدن می‌کوشد چین را از کمک به نهادهای تحریم شده منصرف کند، در توجه و رسیدگی به خشم عمیق متحدان عرب خود در خلیج فارس نسبت به توافق با ایران کوتاهی کرده و سبب شده است که نتواند جبهه‌ای واحد در برابر مسکو ایجاد کند. چنانکه می‌بینیم هیچ کشوری در خاورمیانه از جمله اسرائیل از تحریم‌های آمریکا علیه روسیه حمایت نکرده است.
وزارت خارجه آمریکا می‌گوید که در تماس با متحدان خاورمیانه‌ای این کشور، برای ارائه تضمین به آنها است. این درحالی است که مقامات آمریکایی مدت‌هاست از بن سلمان دوری گزیده و حتی سال‌هاست که در سعودی و امارات سفیر تعیین نکرده‌اند.
افرادی که از نزدیک در جریان مذاکرات هستند، معتقدند اختلاف بر سر یک نامگذاری نمادین غیرقابل حل نیست، مشروط بر اینکه طرفین به این نتیجه برسند که توافق ارزش سازش و کوتاه آمدن دارد.
اوراسیا هفته قبل نوشت: « ایران و آمریکا هردو خواهان توافق هستند. البته ممکن است جنبه‌هایی نمایشی در توافق وجود داشته باشد زیرا ایران می‌کوشد از قیمت بالای نفت برای کسب چند امتیاز اضافی استفاده کند»
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما