ماه ژوئن اخباری در مورد خطراتی که گردشگران اسرائیلی در ترکیه را تهدید می‌کند منتشر شد. بر اساس اطلاعات بدست آمده توسط سازمان‌های جاسوسی ترکیه و اسرائیل، مأموران حکومت ایران شهروندان اسرائیلی را تعقیب می‌کردند تا در فرصت مناسب انها را ربوده یا به قتل برسانند. پس از انتشار این خبر، اسرائیل از شهروندان خود خواست تا ترکیه را ترک کنند و به دلیل خطرات تروریستی از سفر به استانبول خودداری نمایند. اسرائیل همچنین از مقامات ترکیه به دلیل همکاری خوبی که در امور اطلاعاتی و امنیتی با اورشلیم داشتند، تشکر کرد.
توطئه علیه توریست‌های اسرائیلی در استانبول خنثی شد و مقامات ترکیه چند مظنون را در ماه‌های ژوئن و ژوئیه بازداشت کردند. در آغاز ماه اوت مقامات ترکیه فیلمی منتشر کردند که نشان می‌داد مأموران ایرانی بدنبال گردشگران اسرائیلی هستند؛ این فیلم اطلاعات بیشتری در مورد برنامه‌های ایران برای آسیب رساندن به شهروندان اسرائیل ارائه می‌داد. رسانه‌های ترکیه و اسرائیل بر همکاری سازمان‌های امنیتی دو کشور برای مقابله با اقدامات تروریستی ایران علیه مسافران اسرائیلی در خاک ترکیه تأکید کردند.
در پی این حوادث یایر لاپید نخست‌وزیر اسرائیل به آنکارا سفر کرد. چند ماه قبل از آن نیز اسحاق هرتزوگ رئیس جمهور اسرائیل در تلاش برای احیای مجدد روابط دو کشور به آنکارا سفر کرده و با اردوغان دیدار نمود. نزدیکی روابط دو کشور، با بازگشت سفیران و احیای کامل روابط دیپلماتیک به اوج خود رسید و به دوران پرتنش بین آنکارا و اورشلیم پایان داد.
شکاف بین اسرائیل و ترکیه با حادثه ناوگان مرمره در سال 2010 آغاز شد ولی با این وجود دو کشور روابط اقتصادی خود را حفظ کردند (برای مطالعه بیشتر در مورد روابط اقتصادی دو کشور به اینجا مراجعه کنید). به این ترتیب علیرغم فضای خصمانه‌ای که بر روابط سیاسی دو طرف حاکم بود، روابط اقتصادی دوجانبه رشد یافت به نحوی که در سال 2020 اسرائیل 1.5 میلیارد دلار کالا به ترکیه صادر کرد و صادرات ترکیه به اسرائیل نیز به 4.67 میلیارد دلار رسید. در مقام مقایسه صادرات روسیه به اسرائیل در سال 2020 یک میلیارد دلار بود.
اقتصاد هر دو کشور از روابط فیمابین منتفع شده است و شکی نیست که پس از احیای روابط دیپلماتیک، روابط تجاری به رشد خود ادامه می‌دهد. در حوزه انرژی اردوغان ابراز امیدواری کرده است که اسرائیل و ترکیه در زمینه ایجاد خط لوله انتقال گاز از اسرائیل به اروپا با یکدیگر همکاری کنند. ایجاد این خط لوله می‌تواند نفوذ منطقه‌ای و جهانی هر دو کشور را افزایش دهد.
احیای روابط کامل اسرائیل و ترکیه علاوه بر تأثیراتی که در حوزه‌های دیپلماسی، گردشگری، تجارت و انرژی دارد، در حوزه امنیتی نیز تأثیرگذار است. ترکیه سال‌هاست که به عنوان حامی حماس شناخته می‌شود و این درحالی است که اسرائیل همواره تأکید داشت به عنوان پیش نیاز برقراری مجدد روابط آنکارا و اورشلیم، رهبری حماس باید ترکیه را ترک کند و سازمان‌های مذهبی ترکیه از دخالت در اوضاع مسجدالاقصی در اورشلیم دست بردارند.
با توجه به عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل، ترکیه اکنون با کشورهای خلیج فارس همسو شده و تنش خود را با مصر کاهش داده است؛ این امر باعث شده حمایت ترکیه از اخوان‌المسلمین کاهش یابد. حالا باید دید که آیا طبق شرط اسرائیل، رهبر حماس هم به زودی از ترکیه نقل مکان می‌کند و فعالیت‌های این گروه علیه اسرائیل در خاک ترکیه متوقف می‌شود.
از دیگر پرسش‌های مهم استراتژیک اسرائیل این است که با توجه به احتمال احیای برجام و برداشته شدن برخی از تحریم‌های ایران، آنکارا و اورشلیم چگونه می‌توانند علیه ایران همکاری کنند؟ اسرائیل ایران را بدترین دشمن خود می‌داند و ترکیه نیز اغلب در جبههای مختلف –همچون سوریه و آذربایجان- روبروی ایران ایستاده است. همچنین ترکیه همچون اسرائیل از همکاری روبه رشد روسیه و ایران بیمناک است و در صورت عدم احیا برجام، از مسلح شدن ایران به سلاح اتمی و اغاز مسابقه تسلیحات هسته‌ای در خاورمیانه می‌ترسد.
در سال‌های اخیر ترکیه و ایران همکاری‌های اقتصادی خود را افزایش داده‌اند ولی علیرغم برخی همپوشانی‌ها در منافع اقتصادی، اختلافات ژئوپلیتیک بین دو کشور افزایش داشته است. توطئه تروریستی اخیر ایران علیه شهروندان اسرائیلی مثال خوبی است. آنکارا از اینکه ایران در این قضیه، امنیت اسرائیل را به خطر انداخت و با اقدامات خود سعی کرد روابط ترکیه و اسرائیل را تحت تأثیر قرار دهد، خشمگین است. همکاری با اسرائیل علیه فعالیت‌های خرابکارانه ایران در منطقه ممکن است در روابط ترکیه و امریکا نیز تأثیر مثبت بگذارد و جبههای قوی در برابر جاه‌طلبی‌های ایران در منطقه ایجاد کند.
تغییر در سیاست ترکیه در قبال اسرائیل، حماس و ایران، در عملیات نظامی اخیر اسرائیل در اوایل ماه اوت به خوبی دیده شد. گرچه آنکارا عملیات نظامی اسرائیل در نوار غزه را محکوم کرد و خواهان خویشتنداری شد، اما لحن این کشور به طور قابل توجهی معتدل‌تر از قبل بود و تنها چند روز پس از این عملیات، آنکارا و اورشلیم روابط خود را بازسازی کردند. در این میان برخی، دلیل تغییر لحن آنکارا را این می‌دانند که اسرائیل در این حمله، حماس را هدف قرار نداد بلکه جهاد اسلامی فلسطین که به شدت از طرف تهران حمایت می‌شود را هدف گرفت. جهاد اسلامی به احیای روابط ترکیه و اسرائیل حمله کرده بود.
باید دید که ترکیه و اسرائیل در آینده چگونه با کارت ایران بازی می‌کنند. به نظر می‌رسد که دو کشور امکان پیگیری اهداف مشترک خود در قبال جمهوری اسلامی و نیروهای نیابتی‌اش را مورد بررسی قرار دهند و به همکاری مشترک خود برای جلوگیری از حملات تروریستی علیه شهروندان اسرائیلی در ترکیه تداوم بخشند زیرا این تهدید هنوز به طور کامل برطرف نشده است.
مترجم: فاطمه رادمهر
*درج این مقاله به معنای تأیید ادعاهای مطرح شده توسط نویسنده نیست و صرفا به منظور آشنایی خوانندگان با نظرات مختلف صورت گرفته است
نظر شما