آیا بایدن و نتانیاهو در مورد ایران به نقطه مشترکی می رسند؟

از جمله اولویت های نتانیاهو رفع نگرانی های واشنگتن و منطقه خاورمیانه درمورد دولت جدید راست افراطی اسرائیل است. جیک سالیوان وزیر خارجه آمریکا در هفته های آتی به اسرائیل سفر خواهد کرد تا از اختلافات احتمالی بین دو کشور بر سر رویکرد دولت جدید اسرائیل در قبال فلسطینیان، گسترش شهرک سازی و نقض حقوق عرب ها و دگرباشان جنسی بکاهد. پیش بینی می شود که نتانیاهو نیز اوایل سال 2023 به واشنگتن سفر خواهد کرد. فعلا ایران یکی از موضوعات اختلاف و تقابل دو کشور نیست؛ این وضعیت تا زمانی که آمریکا برای احیای توافق هسته ای درصدد جلب رضایت تل آویو برنیاید و نتانیاهو نیز برای مهار نظامی ایران به آمریکا فشار وارد نکند، ادامه خواهد یافت

نتانیاهو که از منتقدان سرسخت توافق هسته ای است، فعلا از شرایط کنونی راضی است. دولت بایدن اعلام کرده است که برجام دیگر در دستور کار این کشور نیست و به جای مذاکره، اقدام به تحریم ایران بدلیل سرکوب اعتراضات کرده است

برنامه ای که بایدن در پیش گرفته –ادامه تحریم ها و فشار بر ایران به دلیل نقض حقوق بشر و کمک به روسیه در جنگ اوکراین- بسیار شبیه به کمپین فشار حداکثری ترامپ است و برای نتانیاهو گزینه ای مطلوب به نظر می رسد

افزایش تنش بین ایران و آمریکا، فرصت های دیگری را نیز برای نتانیاهو ایجاد می کند؛ نتانیاهو بایدن را تشویق خواهد کرد تا در قبال ایران اقدامات بازدارنده ای را در منطقه اتخاذ کند و در این فرایند اسرائیل و عربستان می توانند به هم نزدیک تر شوند.  گفته می شود که مقامات نظامیِ ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا، از ایجاد ائتلافی دفاعی در منطقه علیه ایران حمایت می کنند

ایده احیای برجام برای بایدن دارد فایده سیاسی خود را از دست می دهد، از این رو است که می بینیم آمریکایی ها دیگر تلاشی برای احیای برجام نمی کنند. این توافق حتی اگر هم احیا بشود، با توجه به اینکه حمایت جمهوری خواهان و بخش بزرگی از دموکرات ها را ندارد، توسط مجلس جلوی اجرای آن گرفته می شود

نتانیاهو دوستان زیادی در بین جمهوری خواهان دارد. او از دوستی 40 ساله خود با بایدن استفاده می کند تا برجام را از دستور کار دولت دور نگه دارد. در جریان سفر ماه ژوئیه بایدن به اسرائیل، نتانیاهو در جمع مقاماتی که برای استقبال از او به فرودگاه آمده بودند حضور داشت. او به گرمی با بایدن دست داد و به او گفت «می دانی که دوستت دارم»

درست است که رابطه نتانیاهو با هیچ کس به اندازه ترامپ خوب نبوده ولی بعد از ترامپ رابطه با بایدن را می توان در جایگاه دوم قرار داد. بایدن با نفتالی بنت و یایر لاپید که بعد از نتانیاهو بر سر کار آمدند آشنا نبود و بنابراین هیچ رابطه شخصی بین آنها وجود نداشت. نتانیاهو سال 2015 به مقابله با برجام برخاست و به این ترتیب رابطه اش با اوباما تیره شد؛ سایه این دشمنی بر روابط دولت آمریکا و اسرائیل در زمان ریاست جمهوری بایدن نیز سایه انداخت. در سال جدید اختلاف و تقابل بین تل آویو و واشنگتن وجود خواهد داشت اما به نظر نمی رسد که ایران یکی از موضوعات مورد اختلاف باشد

هدف از برجام اعمال محدودیت و بازرسی های سرزده روی برنامه هسته ای ایران جهت جلوگیری از ساخت بمب بود.جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا 23 دسامبر نوشت، هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد و افزود: «کسانی که غیر از این فکر می کنند خود را گول می زنند»

اتحادیه اروپا از یکسو بابت اعتراضات و مشارکت ایران در جنگ اوکراین، با تحریم به تهران فشار وارد می کند و از سوی دیگر برای احیای برجام راه دیپلماسی را با ایران باز نگه داشته است. بورل و امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در نشست بغداد2 که 20 دسامبر در امان برگزار شد، برای ازسرگیری مذاکرات با یکدیگر دیدار کردند

با عدم احیای برجام و ادامه اعتراضات در سال 2023 ما ممکن است با ایران سناریو روبرو باشیم:

ایران به غنی سازی بیشتر به قصد دستیابی به سلاح هسته ای ادامه دهد و باعث شود که بین کشورهای منطقه مسابقه تسلیحات هسته ای براه افتد.

این اقدام می تواند اسرائیل را وادار به حمله نظامی به ایران کند که این امر با توجه به حضور نیروهای نیابتی ایران در خلیج فارس، عراق، لبنان، یمن، غزه و.. پیامدهای خاص خود را برای ثبات منطقه دارد

پیامد دیگر این است که ایران تحت تحریم، انگیزه کمتری برای حمایت از روند صلح سازمان ملل در یمن یا پیشبرد مذاکره با عربستان با میانجیگری عراق دارد. ایران، سعودی را متهم به حمایت از اعتراضات از طریق تلویزیون ایران اینترنشنال می کند

همچنین بعید است که ایران تحت فشار فزاینده غرب، از حمایت خود از روسیه در جنگ اوکراین دست بردارد

پیامد چهارم این است که در عراق در شرایطی که متحدان و نیروهای نیابتی ایران دولت را در دست گرفته اند، تشدید خصومت بین ایران و آمریکا می تواند این کشور را دوباره به میدان نبرد تبدیل کند. یکی از اهرم های فشار ایران علیه عراق گاز است؛ ایران برای تولید برق عراق، به این کشور گاز صادر می کند

در آخر اینکه با وجود تحریم های شدید و شجاعت و مقاومت معترضان، بعید است که حکومت ایران کنترل خود را بر اوضاع از دست دهد. بنابراین بدترین سناریو برای سال 2023 این است که حکومت بدون اینکه حد یقفی بر سر برنامه هسته ای خود ببیند، به سمت دستیابی به تسلیحات اتمی گام بردارد

منبع: المانیتور

مترجم: فاطمه رادمهر