دونالد ترامپ به این مشهور است که بحران را تبدیل به فرصت می کند. اکنون با توجه به اینکه جنگ لبنان و غزه متوقف شده، او این شانس را دارد که با دستیابی به توافقی مهم با ایران، نام خود را در تاریخ ثبت کند
چنین توافقی نه تنها به آرامش در منطقه متلاطم خاورمیانه مینجامد، که می تواند فرصت های اقتصادی زیادی را در اختیار کارگران آمریکایی بگذارد، امنیت ایالات متحده را تقویت کند و توانایی منحصر به فرد ترامپ را در بدست آوردن یک پیروزی تاریخی نشان دهد
رؤسای جمهور آمریکا دهه هاست که در مورد ایران دچار اشتباه می شوند. جورج دبلیو بوش با جنگ های فاجعه باری که در خاورمیانه براه انداخت، منطقه را در هرج و مرج فرو برد. توافق هسته ای سال 2015 که دولت اوباما بدست آورد، توافقی محدود بود و مسائل مهم دیگر را حل نشده باقی گذاشت. ساختار تحریم های چند لایه ایالات متحده، موجب شد شرکت های آمریکایی به حاشیه رانده شوند و از فرصت های اقتصادی که در ایران وجود داشت، بی بهره بمانند. پس از خروج ترامپ از توافق و روی کار آمدن بایدن، او اراده ای برای بازگشت به برجام نشان نداد و استراتژی منسجمی در قبال ایران نداشت. حالا ترامپ این شانس را دارد تا این چرخه اشتباه و اقدامات نیمه کاره را بشکند
چنین توافقی نه تنها هدف اصلی ترامپ برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای را محقق می کند، که آمریکا را از جنگی بی پایان و پرهزینه دور نگه می دارد. اما بهره واقعی آمریکا در فرصتی است که می تواند از این توافق بدست آورد؛ توافق با ایران می تواند راه رسیدن به بازارهای دست نخورده این کشور را برای ایالات متحده باز کند، به کسب و کارهای آمریکایی مزیت رقابتی بدهد و هزاران شغل برای آمریکایی ها ایجاد کند. بنابراین دسترسی به بازار چند میلیارد دلاری ایران، برای آمریکا مزیت اقتصادی بسیاری دارد
پتانسیل همکاری اقتصادی با ایران بسیار زیاد است؛ این را برخی از اصلاح طلبان در ایران اخیرا مورد تأکید قرار داده اند. روزنامه شرق مقاله ای در مورد پتانسیل روابط ایران و آمریکا در دوران ترامپ منتشر کرد با این عنوان «توافق 2 تریلیون دلاری به نفع همه است». این مقاله به تشریح فرصت های اقتصادی آمریکا از طریق مشارکت این کشور در پروژه های زیرساختی بزرگ ایران می پرداخت: مانند فروش 1500 فروند هواپیمای بوئینگ، ساخت 8 میلیون خودرو، ساخت پالایشگاه ها و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی، فناوری اطلاعات و دارو
اینها ممکن است رؤیایی بلندپروازانه به نظر برسد ولی تاریخ نشان می دهد که دور از دسترس نیست. در دهه 1990 ایران قراردادهای نفتی بزرگی به شرکت های آمریکایی پیشنهاد داد ولی تحریم های دولت کلینتون مانع از این مشارکت شد. همچنین پس از توافق هسته ای 2015 بوئینگ قراردادی 20 میلیارد دلاری با ایران امضا کرد اما این فرصت با فروپاشی برجام از بین رفت. ناگفته نماند که این فروپاشی تاحدی ناشی از نقص در توافق بود؛ چراکه برجام اکثر شرکت های آمریکایی را از تعامل مستقیم با ایران محروم می کرد و درها را برای رقیبان اروپایی و آسیایی برای سلطه بر بازار ایران باز می گذاشت. ترامپ در سال 2015 به این موضوع اشاره کرد و در توییتی نوشت: «در حال حاضر همه درگیر این هستند که به ایران کالا بفروشند و ما احتمالا تنها کسی هستیم که از این امکان محرومیم»
رسیدن به توافقی جدید که با ذکاوت ترامپ بدست آمده، می تواند این اشتباهات را برطرف کند و در را برای سرمایه گذاری شرکت های آمریکایی در یکی از آخرین بازارهای دست نخورده جهان بگشاید. ایران با داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان، چهارمین ذخایر بزرگ نفت و جمعیتی نزدیک به نود میلیون نفر که مشتاق مشارکت جهانی هستند، بازار بزرگی برای سرمایه گذاری امریکایی ها دارد
ممکن است منتقدان بگویند که عناصر تندرو در ایران همیشه با تجارت با آمریکا مخالف بوده اند و چنین فرصت هایی را خراب کرده اند، پس این بار نیز مانع از مشارکت ایران و آمریکا خواهند شد. ولی اکنون عملگراها در ایران درحال نیرو گرفتن هستند؛ ضمن اینکه سابقه این تغییر نگاه در سیاست خارجی ایران وجود دارد. سال 2016 وزیر نفت ایران آشکارا از سرمایه گذاری ایالات متحده در بخش انرژی استقبال کرد. امروزه چهره هایی در دولت پزشکیان مانند علی عبدالعلی زاده نماینده رئیس جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور، اعلام کرده اند که در صورت لغو تحریم ها، از سرمایه گذاری شرکت های آمریکایی در ایران استقبال می شود. این عملگرایی نشان می دهد که با اتخاذ یک استراتژی خوب می توان بر موانع همکاری اقتصادی دو کشور غلبه کرد
اما سؤال اصلی این است که ایا رهبر ایران به این تغییر تاریخی در روابط ایران و آمریکا چراغ سبز نشان می دهد؟ درحالی که تردید داشتن در این خصوص طبیعی است ولی حرف های اخیر او نشان می دهد که این احتمال وجود دارد. آقای خامنه ای تمایل خود را برای سرمایه گذاری خارجی در زیرساخت ها و رشد اقتصادی ایران نشان داده است. برای مثال در سخنانی که سال 2016 اظهار داشت گفت: «فایده بازدید این هیأت ها باید سرمایه گذاری، تولید و ورود فناوری های جدید در حوزه هایی باشد که ما بدان نیاز داریم»
مشاوران ارشد وی نیز آمادگی خود را برای فصل جدیدی در روابط دو کشور اعلام کرده اند. کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران و از افراد مورد اعتماد رهبری، اخیرا گفت: «تهران آماده مذاکره است» و تصریح کرد که اقدامات ایران منوط به اتخاذ رویکردی سازنده از سوی آمریکا است. علی لاریجانی از دیگر مشاوران ارشد رهبر از این هم فراتر رفت و در مصاحبه ای با سایت رسمی آقای خامنه ای اعلام کرد که ایران برای مذاکرات هسته ای و «توافق جدید» با آمریکا آماده است
دولت پزشکیان که با وعده اولویت دادن به دیپلماسی در روابط خارجی انتخاب شده، نیز موضع خود را به صراحت اعلام کرده است. رئیس جمهور اخیرا در مصاحبه با nbc news بر آمادگی ایران برای مذاکره تأکید کرد و گفت ایران ترامپ را (در انتقام ترور سلیمانی) هدف قرار نداده و نخواهد داد
تیم سیاست خارجی پزشکیان در حمایت از دیپلماسی صریح و ثابت بوده است. عباس عراقچی وزیر امور خارجه بارها بر آمادگی ایران برای مذاکرات سازنده تأکید کرده و جواد ظریف معاون راهبردی رئیس جمهور نیز در مجمع جهانی اقتصاد در داووس، با تأکید بر ترجیح ایران برای توافق، بر گفته های عراقچی مهر تأیید زد. مواضع متحد دولت نشان می دهد که ایران آماده پیگیری گفتگوی معنادار است. این فرصتی تاریخی در اختیار آمریکا قرار می دهد تا تحت رهبری ترامپ به توافقی دست یابد که در خدمت منافع آمریکاست، سبب اجتناب از درگیری می شود و به دهه ها بن بست در روابط دو کشور پایان می دهد
البته تهران و واشنگتن برای پیگیری مذاکرات، با موانع سیاسی روبرو هستند اما با رهبری جسورانه و قاطع می توان بر این موانع فائق آمد. در ایران پزشکیان بین مراکز قدرت اجماع ایجاد کرده است؛ این استراتژی تاکنون نتیجه داده است: لایحه بحث برانگیز حجاب اجباری کنار گذاشته شده، برخی از محدودیت های اینترنتی کاهش یافته و از همه مهمتر پزشکیان حمایت رهبر را –که تضمین می کند تندروها قادر به جلوگیری از مذاکره نباشند- بدست آورده است
در ایالات متحده موانع از سوی تشکیلاتی نشأت می گیرد که جنگ طلب هستند و به هر تلاشی برای تعامل سازنده با ایران حمله می کنند. اما بارها شاهد بودیم که ترامپ از خواست این تشکیلات سرپیچی کرده و به غریزه خود و وعده هایی که باعث انتخاب او شده، وفادار مانده است
امریکایی ها به ترامپ رأی دادند تا جنگ های بی پایان را پایان دهد، جنگ جدیدی آغاز نکند و با بستن قراردادهای تاریخی و جسورانه –حتی با دشمنانی همچون ایران- صلح را به ارمغان آورد. عموم مردم آمریکا حامی ترامپ در این زمینه خواهند بود. ترامپ توانایی منحصر به فردی برای دستیابی به این قرارداد -با تأکید بر منافع اقتصادی بزرگی که برای کارگران آمریکایی ایجاد می کند- دارد. او می تواند از فرصت استفاده کرده، پیروزی بزرگی بدست آورد و میراث خود را به عنوان رهبری که منافع ایالات متحده را در اولویت قرار می دهد، تثبیت کند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما