داعش و القاعده دیگر تیتر اخبار نیستند. سه سال از زمانی که داعش آخرین سنگر خلافت را از دست داد گذشته و القاعده نیز پس از مرگ اسامه بن‌لادن دیگر نتوانست مثل گذشته خود را سازمان‌دهی کند
با این حال هنوز نمی‌توان از نابودی داعش سخن گفت. در گزارشی که سه‌شنبه منتشر شد، سازمان ملل از ادامه حضور جنگجویان داعش در عراق و سوریه سخن گفت و مجموع نیروهای این گروه را بین 6000 تا 10000 تخمین زد
داعش با فراری دادن تعداد زیادی از زندانیانش، توانست بار دیگر قدرت‌نمایی کند. این اتفاق ماه ژانویه در زندان حسکه در شمال شرق سوریه -که بیش از 3000 جنگجوی داعش در آن نگهداری می‌شوند- رخ داد و در درگیری بین اعضای داعش و نیروهای کردِ متحد آمریکا که 10 روز طول کشید، 100 تا 300 داعشی از زندان فراری داده شدند
آمریکا هنوز به انجام حملات زمینی و هوایی علیه رهبران داعش ادامه می‌دهد. ماه فوریه ابو ابراهیم هاشمی قریشی رهبر داعش در عملیات زمینی ایالات متحده کشته شد و اوایل ماه جاری در حمله هوایی آمریکا، یکی دیگر از رهبران این گروه به هلاکت رسید
اما مسئله این است که اگر هزاران جنگجوی داعش و ده‌ها هزار زن و کودک آواره از کشورهای مختلف که در زندان‌ها و اردوگاه‌های ناامن شمال شرق سوریه نگهداری می‌شوند و می‌توانند نسل جدید نیروهای داعش را بسازند، به کشورهای خود بازنگردند، عملیات نظامی علیه داعش در درازمدت نتیجه‌ای نخواهد داشت
راه‌حل این است که کشورها اتباع خود را از زندان‌ها و اردوگاه‌های شمال شرق سوریه مسترد کنند، نیروهای داعش را مورد پیگرد قانونی قرار دهند و با اجرای برنامه‌های مناسب، زنان و کودکان را در جامعه ادغام کرده و کار رادیکال‌زدایی از آنان را آغاز کنند
مقامات ارشد دولت آمریکا روز چهارشنبه در کنفرانسی در مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن تأکید کردند که داعش تا شکست فاصله دارد. جاشوا گلترز مشاور امنیت داخلی آمریکا گفت «داعش در سی کشور جهان حضور دارد. این گروه همچنان برای عراق و سوریه و همسایگان آنها و برای آمریکا و متحدانش تهدید است»
بیش از 10000 جنگجوی داعش و 60000 زن و کودک در زندان‌ها و اردوگاه‌های شمال شرق سوریه توسط نیروهای سوریه دموکراتیک که متحدان کرد آمریکا هستند نگهداری می‌شوند. سازمان ملل تخمین می‌زند که 30000 نفر از کسانی که در این اردوگاه‌ها هستند، زیر 12 سال سن دارند و این خطر وجود دارد که توسط ایدئولوگ‌های داعش شستشوی مغزی داده شده و در معرض رادیکال شدن قرار بگیرند
کشورها فکر می‌کنند که با بازگرداندن اتباع خود از این اردوگاه‌ها، گرفتار داعش و افراط‌گرایی خواهند شد، لذا تاکنون تعداد کمی از این افراد به کشورهای متبوعشان مسترد شده‌اند. به گفته تیموتی بتس نماینده ویژه آمریکا در ائتلاف جهانی علیه داعش «در سه سال گذشته عراق 600 جنگجو و 2500 آواره عراقی را پس گرفته است. ماه جاری فرانسه 51 زن و کودک را بازگرداند و آمریکا نیز 39 تن از اتباع خود را پس گرفت»
با این حال این تعداد کمتر از 5% از 60000 زن و کودک و 10000 جنگجوی داعشی است که در عراق و سوریه نگهداری می‌شوند
با سرعت پایینی که روند بازگرداندن اتباع خارجی دارد، ممکن است دهه‌ها طول بکشد تا جنگجویان داعش و ده‌ها هزار زن و کودک به کشورهای خود بازگردند. تا آن زمان کوچک‌ترین کودکانی که در حال حاضر در اردوگاه‌ها نگهداری می‌شوند، بیش از 30 سال سن دارند، درحالی‌که تمام این دوران را در اردوگاه‌های کثیف و آلوده به بیماری گذرانده و تحت تلقین و شستشوی مغزی داعش بوده‌اند
در این میان تحولی که آمریکا ممکن است با آن روبرو شود، هجوم ترکیه به شمال شرق سوریه و گرفتن زمین‌های تحت کنترل کردهای متحد آمریکا است. اگر این اتفاق رخ دهد کنترل اردوگاه‌ها و زندان‌هایی که داعش و خانواده‌های‌شان در آنها نگهداری می‌شوند نیز به دست ترکیه خواهد افتاد
دانا استرول دستیار وزیر دفاع آمریکا در امور خاورمیانه هفته گذشته گفت «آمریکا با هرگونه عملیات ترکیه در شمال سوریه مخالف است. چنین عملیاتی نیروهای آمریکایی و کارزار ائتلاف علیه داعش را به خطر می‌اندازد و در زمانی که خشونت‌ها در پایین‌ترین سطح خود از زمان اغاز درگیری‌ها رسیده، به آتش‌بسی که عملا سال‌هاست که برقرار است پایان می‌دهد و به خشونت بیشتر منجر می‌شود»
از سوی دیگر بازگشت طالبان به صحنه قدرت در افغانستان که یک سال پیش با تصمیم احمقانه جو بایدن برای خروج تمام نیروهای آمریکایی از آن کشور اتفاق افتاد، به القاعده و داعش فضای بیشتری برای مانور داده است. تصمیم بایدن بد بود و به شکل فاجعه‌باری نیز اجرا شد، به نحوی که به طالبان اجازه داد اتحاد خود را با القاعده حفظ کند و زنان و دختران را از کار و تحصیل منع نماید
در گزارش سازمان ملل آمده است که داعش و القاعده در افغانستان هر دو به تجهیزات دید در شب، دوربین‌های حرارتی و گلوله‌هایی که در فولاد نفوذ می‌کند دست یافته‌اند. البته ارزیابی سازمان ملل این است که القاعده‌ی افغانستان یک تهدید بین‌المللی فوری نیست و فعلا نمی‌خواهد کاری کند که برای طالبان در عرصه بین‌الملل مشکل‌آفرین و شرم‌آور باشد
این خبر خوبی است اما قسمت بد ماجرا این است که به گفته سازمان ملل، هم‌اکنون القاعده در داخل دولت طالبان در افغانستان متحدان مهمی دارد و همین امر به القاعده امکان بیشتری برای سازمان‌دهی مجدد خود می‌دهد. همچنین شاخه داعش در افغانستان یکی از قوی‌ترین شبکه‌های منطقه‌ای داعش در سطح جهان است
کوتاه سخن اینکه دامنه فعالیت جنبش‌های جهادی روز به روز کمتر می‌شود اما این جنبش‌ها به کلی از بین نمی‌روند. این گروه‌ها در هر نقطه از جهان اسلام که فضا برای فعالیت‌شان مهیا باشد به کار خود ادامه می‌‌دهند و به تهدیدی برای غرب و دولت‌ها و کشورهای مسلمان باقی می‌مانند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما