تنش‌ها بین روسیه و کشورهای غربی پس از حمله به اکراین، این امید را در ایران ایجاد کرده که ممکن است بتواند جایگزینی برای صادرات گاز روسیه به اروپا باشد.
ایران با 34 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی که حدود 17% از کل ذخایر جهان است، دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را دارد.
درحالیکه برخی معتقدند این میزان ذخایر گاز به این معنا است که ایران پتانسیل جایگزینی روسیه را دارد، تحلیلگران و کارشناسان انرژی در این خصوص تردید دارند.
مدیرعامل یک شرکت مهندسی و توسعه گاز در ایران به ما گفت: این کشور از نظر فنی قادر به صادرات گاز به اروپا نیست. مقایسه تولید و صادرات ایران و روسیه تفاوت فاحشی را نشان می‌دهد. تولید روزانه ایران حدود 800 میلیون مترمکعب در روز است، درحالیکه تولید روسیه حدود 2 میلیارد مترمکعب در روز می‌باشد. این تفاوت خود را در صادرات نشان می‌دهد؛ صادرات سالانه گاز روسیه تقریبا 180 میلیارد مترمکعب است که حدود 130 میلیارد آن به اروپا و ترکیه می‌باشد. این درحالی است که صادرات گاز ایران در بهترین حالت 25 میلیارد مترمکعب است.
این کارشناس افزود: اگر ایران بخواهد تولید گاز خود را در یک دوره ده ساله دوبرابر کند و به حدود 1.5 میلیارد مترمکعب در روز برساند، باید 90 میلیارد دلار در این مدت سرمایه‌گذاری کند. اگر در تولید گاز و بهره‌برداری از منابع سرمایه‌گذاری نشود، ایران با وجود تمام ذخایر خود، به واردات گاز وابسته می‌شود.
یک مقام ارشد سابق ایرانی در وزارت نیرو نیز گفت: با توجه به اینکه ایران دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را دارد و سومین تولیدکننده گاز است، می‌تواند سهم خود را در بازار جهانی گاز از جمله صادرات گاز به اروپا افزایش دهد. برای تحقق این امر باید بر صادرات گاز تمرکز کنیم نه بر مصرف داخلی. در حال حاضر بیشترین گاز تولیدی در ایران به مصرف داخلی می‌رسد و به همین دلیل سهم ایران در بازار جهانی به شدت پایین است.
توصیه این مقام سابق این است که ایران در گاز طبیعی مایع سرمایه‌گذاری کند تا به صنعت گاز خود تنوع بخشیده و بازار صادراتی کشور به نقاط مختلف جهان از جمله اروپا، ژاپن و چین گسترش یابد «این امر مستلزم افزایش قدرت دیپلماسی گاز ایران، اتصال به بازارهای جهانی، برقراری روابط مسالمت‌‌آمیز با کشورها و افزایش میزان سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گازی از جمله خطوط لوله و تأسیسات مایع‌سازی گاز است».
او خاطرنشان کرد: برای رسیدن به این اهداف باید با توافق هسته‌ای با آمریکا و رفع تحریم‌ها شروع کرد. ایران نیاز به جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مهمتر از آن کاهش مصرف داخلی دارد زیرا درحالیکه تولید حدود 800 تا 810 میلیون مترمکعب در روز است، روزانه حدود 750 میلیون مترمکعب گاز در داخل کشور مصرف می‌شود.
به گفته وی: تحصیل اجماع در داخل نظام بر سر صادرات گاز به اروپا از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا تندروها یا برخی عوامل دیگر، ممکن است مانع از تلاش دولت ایران برای صادرات گاز شوند. اما از آنجا که دولت در دست محافظه‌کاران است، به باور من آنها می‌توانند تندروها را متقاعد کنند که به مخالفت خود با طرح احتمالی پایان دهند.
در همین حال درشرایطی که مذاکرات وین بر سر احیای برجام بین ایران و آمریکا جریان داشت، بلومبرگ 21 مارس گزارش داد که نمایندگان کنفرانس گاز اروپا در وین در مورد امکان استفاده از گاز ایران برای پر کردن خلأ گاز روسیه گفتگو کردند. به گفته این مقام سابق «این بدان معنا است که زمینه برای ورود ایران به بازار گاز اروپا فراهم شده است. باید منتظر بمانیم و ببینیم که در ادامه چه اتفاقی می‌افتد».
در گذشته تلاش‌های متعددی برای صادرات گاز ایران به اروپا صورت گرفته است. نخستین تلاش طرحی بود که ترکیه و ایران برای انتقال گاز به اروپا از طریق خط لوله نابوکو دادند. این طرح که قرار بود گاز دریای خزر را از طریق ارزروم ترکیه به اتریش برساند، با مخالفت اتحادیه اروپا و آمریکا به نتیجه نرسید.
پروژه دیگر خط لوله اسلامی بود که قرار بود از ایران، عراق و سوریه عبور کند و از آنجا به لبنان، ترکیه و اروپا برسد. اما بدلیل جنگ در سوریه و تحریم‌های مالی فلج کننده‌ای که بر سوریه و ایران وضع شد، این طرح هنوز عملی نشده است.
جدی‌ترین طرح برای صادرات گاز به اروپا، خط لوله پارسی بود. این ایده در سال 2007 مطرح شد و قرار بود گاز میدان پارس جنوبی را از طریق ترکیه به اروپا منتقل کند اما بدلیل تحریم‌های ایران، پیمانکار پروژه عقب کشید و طرح از بین رفت.
صادرات گاز ایران به اروپا موضوعی بوده که همیشه باعث ایجاد اختلاف در بین ارکان نظام جمهوری اسلامی شده است. سال 2014 حسن روحانی رئیس جمهور وقت به مقامات ارشد اتریش اطمینان داد که تهران می‌تواند گاز اروپا را تأمین کند و اماده است کار انتقال گاز را از طریق اتریش انجام دهد.
همان سال حسین شریعتمداری سردبیر روزنامه کیهان به دولت روحانی بدلیل اعلام آمادگی برای صادرات گاز به اروپا حمله کرد. وی که از سوی آقای خامنه‌ای منصوب شده، مقامات دولت روحانی را متهم کرد که در خدمت منافع غرب هستند و خواستار برکناری آنها شد.
در همین حال یاسر جبرائیلی از چهره‌های تندرو سال 1393 به خبرگزاری تسنیم گفت: مشارکت ایران در انتقال گاز به اروپا همچون ارسال غذا برای دشمن در زمان جنگ است.
تنش بین اروپا و روسیه باعث شد که اصلاح‌طلبان مسئله صادرات گاز به اروپا را مطرح کنند. ژانویه 220 روزنامه رسالت از اظهارت مطرح شده در آن زمان درباره لزوم رقابت با روسیه در تأمین گاز اروپا انتقاد کرد و گفت: «ایران نه نیازی به صادرات گاز به اروپا دارد و نه از نظر اقتصادی برایش مفید است که این کار را بکند».
جواد اوجی وزیر نفت ایران ماه گذشته با بیان اینکه کشورش ظرفیت گازرسانی به اروپا را دارد، ابراز امیدواری کرد که بتواند در سال‌های آینده سهم دو درصدی ایران از تجارت جهانی گاز را افزایش دهد.
با این حال یک روزنامه‌نگار ایرانی حوزه انرژی گفت که ایران با توجه به اینکه روسیه را شریک استراتژیک خود می‌داند، حاضر به ناراحت کردن یا تحریک مسکو بر سر صادرات گاز به اروپا نیست «روس‌ها به‌راحتی اجازه ورود ایران به بازار گاز اروپا را نخواهند داد و از تمام امکانات خود برای جلوگیری از قطع وابستگی گازی اروپا به روسیه استفاده خواهند کرد».
وی افزود «گرچه دولت فعلی توسط محافظه‌کاران اداره می‌شود اما برخی از تندروها ممکن است با هر طرحی که از سوی دولت برای صادرات گاز به اروپا مطرح شود مخالفت کنند و اینگونه استدلال کنند که ایران نباید آمریکا و اروپا را از بحران نجات دهد».
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما