مقامهای هواشناسی ایران روز دوشنبه برای چندین شهر بزرگ کشور هشدار نارنجی آلودگی هوا صادر کردند، چرا که میزان آلایندهها به حدی رسیده که برای سلامت انسان خطرناک است.
پیشبینیها هشدار میدهد که به دلیل پایداری هوا و وارونگی دما، ممکن است شاخص آلودگی در روزهای آینده به سطح «بسیار ناسالم» برسد.
این هشدار در حالی صادر شده که وزارت خارجه آمریکا بهطور علنی حکومت ایران را بابت مرگهای ناشی از آلودگی هوا محکوم کرده است. این وزارتخانه در حساب فارسی خود در شبکه اجتماعی X نوشت: «رژیم ایران فقط مردم خود را سرکوب نمیکند، بلکه آنها را خفه نیز میکند.»
شهرهای بزرگ ایران با بحرانهای درهمتنیدهای روبهرو هستند که سلامت مردم، معیشت و ثبات اجتماعی را تهدید میکند. آلودگی هوا باعث افزایش شدید بیماریهای تنفسی و قلبی شده است؛ بهویژه در کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماریهای زمینهای. همزمان، بحران شدید آب زندگی روزمره مردم را سختتر کرده و مشکلات اقتصادی و فرسودگی زیرساختها وضعیت را پیچیدهتر نموده است.
این فشارها موجب افزایش نارضایتی اجتماعی شده است؛ مردم با هزینههای بالای زندگی، خطرات محیطزیستی و کمبود پاسخگویی از سوی دولت روبهرو هستند. مقامها هشدار میدهند که بدون اصلاحات اساسی در بخش انرژی، برنامهریزی شهری و مدیریت آب، این بحرانهای بههمپیوسته میتواند شدیدتر شود.
آنچه باید بدانید
روز دوشنبه، هواشناسی ایران برای شش شهر بزرگ از جمله تهران و اصفهان هشدار نارنجی صادر کرد؛ زیرا میزان آلایندهها به سطح ناسالم برای گروههای حساس رسیده بود.
از مردم خواسته شد فعالیت بیرون از خانه را محدود کنند، و مدارس و دانشگاهها در برخی مناطق تعطیل شدند یا آموزش را آنلاین برگزار کردند. مقامها انتشار دود خودروها، فعالیت صنایع و استفاده از سوخت مازوت را علت اصلی آلودگی اعلام کردند. پیشبینیها نشان میدهد که پایداری هوا میتواند چند روز دیگر این آلودگی را در شهرها نگه دارد.
انتقاد آمریکا در شبکههای اجتماعی
روز شنبه، وزارت خارجه آمریکا در حساب فارسی خود در X، حکومت ایران را مقصر بحران سلامت عمومی دانست و نوشت: «برای شهروندانی که هماکنون با کمبود آب، فروپاشی اقتصادی و ترس دائمی از بازداشتهای خودسرانه دستوپنجه نرم میکنند، آلودگی هوا تهدید مرگبار دیگری به زندگیشان اضافه کرده است.»
در این پیام تأکید شده بود که دولت ایران مسئول مستقیم ناتوانی در محافظت از مردم در برابر هوای آلوده است و به بحرانهای محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی همزمان کشور اشاره شد.
تلفات و تأثیر اقتصادی
علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت، اعلام کرد که آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳ به حدود ۵۸٬۹۷۵ مرگ منجر شده است؛ یعنی بهطور متوسط هفت مرگ در هر ساعت.
از نظر اقتصادی نیز، هزینههای آلودگی هوا حدود ۱۷.۲ میلیارد دلار برآورد شده است که شامل کاهش بهرهوری، هزینههای درمان و خسارتهای غیرمستقیم دیگر است.
پیشنهاد انتقال پایتخت
توصیههای مکرر برای جمعآوری خودروهای فرسوده، توسعه انرژی پاک و تقویت یک نهاد مرکزی محیطزیستی، اجرا نشدهاند. رئیسجمهور مسعود پزشکیان پیشنهاد داده که پایتخت باید جابهجا شود و هشدار داده که فشارهای زیستمحیطی، تهران را به شهری غیرقابلتحمل تبدیل کرده است. او گفت: «وقتی گفتیم باید پایتخت را منتقل کنیم، حتی بودجه کافی هم نداشتیم... واقعیت این است که دیگر انتخابی نداریم؛ انتقال پایتخت یک ضرورت است.»
وی همچنین پنجشنبه گذشته گفت: «محیط زیست شوخی نیست. بیتوجهی به آن یعنی امضا کردن حکم نابودی خودمان.»
مقامها هشدار میدهند که بدون اصلاحات فوری — از جمله کنترل سختگیرانهتر انتشار آلایندههای صنعتی، استفاده از انرژی پاکتر، مدیریت بهتر آب و نوسازی ناوگان خودرو — تهران و سایر شهرهای بزرگ همچنان با دورههای مکرر آلودگی خطرناک روبهرو خواهند شد. همراه با بحران آب و نارضایتیهای روبهافزایش، ممکن است دولت مجبور به جابهجایی مردم یا اعمال محدودیتهای شدیدتر بر زندگی روزمره شود.
تهران، فرورفته در دودی غلیظ
مردم تهران و بسیاری از شهرهای دیگر ایران این روزها هوای آلوده و سمی تنفس میکنند، زیرا دولت برای تولید برق و مقابله با چندین بحران همزمان، مجبور شده از سوختهای بسیار آلاینده استفاده کند.
مقامها سالهاست که هر زمان گاز طبیعی برای تولید برق کم میآورند، در ۱۴ نیروگاه، مازوت میسوزانند؛ مادهای سنگین و بسیار آلاینده که از تهمانده نفت به دست میآید و مقدار زیادی گوگرد و ناخالصی دارد.
این اتفاق هر سال به دلیل آنچه کارشناسان «سوءمدیریت مزمن» و «زیرساختهای فرسوده» مینامند رخ میدهد؛ این در حالی است که ایران دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی و سومین ذخایر بزرگ نفت خام جهان را دارد.
تهران در زیر لایههایی از دود خفهکننده
روز دوشنبه، لایههای ضخیم و خفهکننده دود تهران را پوشاند؛ این درحالی بود که خیابانها خلوت بود، چون کشور برای تعطیلات مذهبی تعطیل شده بود.
تصاویر گرفتهشده از ارتفاعات کوه توچال با ارتفاع نزدیک به ۴۰۰۰ متر نشان میداد که دیگر هیچ اثری از شهر زیر لایههای آلودگی دیده نمیشود.
تهران با حدود ۱۰ میلیون جمعیت، در چند روز گذشته جزو پنج شهر آلوده جهان بوده و تنها کمی از لاهور پاکستان و دهلی هند عقبتر قرار داشته است.
شاخص آلودگی هوا بامداد دوشنبه از ۲۰۰ بالاتر رفت؛ رقمی که نشاندهنده «بسیار ناسالم» بودن هوا و میزان بالای ذرات خطرناک PM2.5 است. این ذرات باعث بیماریهای تنفسی، تشدید مشکلات قلبی و آسیب به ریهها میشوند و برای کودکان، سالمندان و افراد آسیبپذیر بسیار خطرناک هستند.
شاخص ۰ تا ۵۰ خوب است و ۵۱ تا ۱۰۰ متوسط
تلویزیون دولتی اعلام کرد که شرایط آبوهوایی تا آخر هفته بدون تغییر میماند؛ یعنی خبری از باد و باران نیست که هوا را پاک کند. وارونگی دما نیز که هوای گرم و آلوده را در سطح زمین به دام میاندازد، اوضاع را بدتر خواهد کرد؛ همانطور که خودروها و موتورسیکلتهای دودزا هم وضعیت را تشدید میکنند.
در بسیاری از شهرهای بزرگ و کوچک نیز طی یک هفته اخیر کیفیت هوا سریعاً بدتر شده و جان دهها میلیون نفر در معرض خطر است.
هواشناسی ایران برای شهرهای تهران، کرج، اراک، اصفهان، تبریز، مشهد، اهواز و ارومیه هشدار داده است. مدارس و ادارات در برخی شهرها تعطیل شدهاند.
هزینههای سنگین آلودگی
برای جلوگیری از قطع بیشتر برق، دولت مسعود پزشکیان همچنان مانند دولتهای قبلی به سوزاندن مازوت ادامه میدهد.
طبق گزارش خبرگزاری فارس، تا اواسط آبان ماه روزانه ۲۱ میلیون لیتر مازوت در نیروگاهها سوزانده شده است.
عباس علیآبادی، وزیر نیرو، هفته گذشته در نمایشگاه انرژیهای تجدیدپذیر در تهران تأیید کرد که با آغاز سرمای زمستان و کمبود گاز، نیروگاهها هر زمان لازم باشد به سوزاندن این سوخت سنگین ادامه خواهند داد. او گفت: « مصرف مازوت تابع مصرف است و استفاده از سوخت مایع در اولویت آخر است، چون سوخت مایع گران است و اساساً ترجیح میدهیم در اولویت آخر از این سوخت استفاده کنیم.» وی هیچ اشارهای به آثار زیانبار مازوت بر سلامت مردم نکرد.
علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت، اعلام کرده که ۵۸,۹۷۵ ایرانی در سال منتهی به اسفند گذشته به دلیل تنفس ذرات PM2.5 جان باختهاند؛ یعنی ۱۶۱ مرگ در روز.
قربانیان بر اثر بیماریهای قلبی، سرطان ریه، بیماریهای انسدادی ریه، سکته و عفونتهای تنفسی مرتبط با آلودگی هوا جان خود را از دست دادهاند.
رئیسی گفت هزینه آلودگی هوا در آن سال حدود ۱۷.۲ میلیارد دلار بوده است؛ شامل هزینههای درمان، مرگ زودرس، کاهش بهرهوری، تعطیلی مدارس و بسته شدن کسبوکارها.
در آبان ۱۴۰۳، رسانههای دولتی ایران از «اقدام شجاعانه دولت» برای توقف موقت سوزاندن مازوت تمجید کرده بودند. سخنگوی دولت، فاطمه مهاجرانی، آن زمان گفته بود که این اقدام جای «تولید سم» را با «قطعی برق حسابشده» عوض کرده است.
آتشسوزی در جنگلها؛ بحران دیگری در کنار آلودگی
همزمان با گسترش دود در سراسر ایران، موضوع دیگری که توجه مردم را به خود جلب کرده، آتشسوزی جنگلها در مناطق شمالی کشور است.
این آتشسوزیها حدود ۸ هکتار (۲۰ جریب) جنگل و اراضی کوهستانی را درگیر کردهاند و جنگلهای هیرکانی ـ که به عنوان قدیمیترین جنگلهای معتدل جهان شناخته میشوند و در فهرست یونسکو قرار دارند ـ را تهدید کردهاند.
البته طبق گزارش ها این آتشسوزیها تا حد زیادی مهار شدهاند.
نظر شما