حدود یک دهه پیش در سالهای آغازین جنگ سوریه، وقتی رجب طیب اردوغان در تلاش برای اینکه خود را رهبر و قهرمان مسلمانان نشان دهد، درهای کشورش را به روی خارجی ها باز کرد، بیش از پنج میلیون پناهجو به ترکیه سرازیر شدند.
حدود یک میلیون از آنها راه اروپا را در پیش گرفتند و جرقه بحران پناهجویان 2015-2016 را زدند؛ اما نزدیک به چهار میلیون نفر دیگر ماندند و شروع به ساختن زندگی جدیدی کردند. سوری ها تنها پناهجویان حاضر در ترکیه نبودند، بلکه نزدیک به 200000 افغان نیز از وطن جنگ زده خود گریخته و به ترکیه پناه آورده بودند. ترکیه همچنین پذیرای هزاران تن از اعضای تبعیدی اخوان المسلمین از کشورهای مختلف منطقه و اویغورهای استان سین کیانگ چین بود.
من اواسط دهه 2010 در استانبول زندگی می کردم و برای رسانه های آمریکایی درباره موج روزنامه نگاران، فعالان مدنی و پناهجویان خارجی می نوشتم که چشم امید به ترکیه داشتند. این کشور نیز به راستی فرصت و امکانات لازم برای ادغام تازه واردان در جامعه را در اختیارشان گذاشته و تصویری به عنوان کشوری امن و مطمئن از خود ارائه داده بود.
حالا علیرغم تغییر شرایط، این شهرت برای ترکیه باقی مانده است. سال گذشته گاردین در گزارشی، از ترکیه به عنوان قلب جهان اسلام نام برد و روزنامه مونددیپلو فرانسه، پایتخت سابق عثمانی را خانه اعراب توصیف کرد.
شرایط از زمانی شروع به تغییر کرد که اوایل سال 2019 حزب جمهوری خواه خلق در انتخابات شهرداری ها با این استدلال که کاهش هزینه های دولت برای پناهندگان می تواند به مهار بیکاری کمک کند، به پیروزی های مهمی رسید. کمال قلیچداراغلو رهبر حزب قول داد که پس از روی کار آمدن حزبش، همه مردم سوریه را به خانه بازگرداند. اردوغان هم از این می گفت که در حال برنامه ریزی برای بازگرداندن ایمن دو میلیون سوری به کشورشان است.
از آن زمان، بیگانه هراسی در ترکیه ریشه دواند. ماه اوت این شایعه که سوری ها یک جوان ترک را کشته اند، مردم خشمگین را برانگیخت تا به ده ها خانه و مغازه سوری ها در آنکارا حمله کنند. همچنین صدها سوری در دو سال گذشته به زور به وطن خود بازگردانده شده اند. با افزایش خشم مردم در پی مهاجرت افغان ها در تابستان امسال، دولت ترکیه دیوار عظیمی در امتداد مرز خود با ایران کشید.
مواردی که نشان دهنده تغییر رویه ترکیه در مهاجرپذیری است، زیاد است. ترس فعالان مدنی ترکمن و اویغور از اخراج از ترکیه افزایش یافته و افغان هایی که برای نیروهای ترکیه در افغانستان کار ترجمه را انجام می دادند، هنوز از کشور خود تخلیه نشده اند و در انتظار به سر می برند.
اخیرا در خصوص ترکیه دو حادثه خبرساز شد: نخست تهدید اردوغان به اخراج 10 سفیر غربی به دلیل درخواست از انکارا برای آزادی عثمان کاوالا فعال حقوق بشری زندانی بود که پس از یک بن بست 48 ساعته، این اختلاف از طریق دیپلماتیک حل شد.
و دومی انتشار ویدئویی بود که در آن یک مرد ترک، زنی سوری را به خاطر داشتن زندگی راحت تر از او و هموطنانش محکوم می کرد و درحالی که در خیابان عده ای دور او جمع شده بودند می گفت: «من نمی توانم موز بخورم درحالی که شما موز را کیلو کیلو می خرید».
سوری ها در پاسخ به این هجمه، به رسانه های اجتماعی روی آوردند و ده ها ویدئو در تیک تاک و دیگر پلتفرم ها منتشر کردند. در یکی از ویدئوها یک نینجا وارد خانه ای پر از لوازم لوکس می شود اما فقط یک کاسه موز می دزدد و در ویدئویی دیگر عده ای سوری که در یک آرایشگاه کار می کنند، روز خود را به خوردن موز می گذرانند. دولت ترکیه از انتشار این ویدئوها خشمگین شد و قول داد هفت سوری را به دلیل اقدام تحریک آمیز اخراج کند. روزنامه نگاران هوادار دولت نیز از این نوشتند که سوری ها سرزمین مادری خود را ترک کرده اند تا به اینجا بیایند و برای به سخره گرفتن مشکلات اقتصادی ترکیه کمپین راه بیاندازند.
ترکیه که با پنج میلیون پناهجو بزرگترین جمعیت پناهجوی جهان را در خود جای داده، اخیرا با تورم بالا، کمبود شغل و کاهش شدید ارزش لیر دست به گریبان است. ارزش پول ترکیه به قدری ناچیز شده که طبق گزارش ها دلالان اوراق، سکه ها را ذوب می کنند و به فروش می رسانند زیرا تکه های مس و نیکل ارزش بیشتری از خود سکه دارند. گفته می شود ضرب سکه نیم لیر اکنون دو سوم لیر هزینه دارد.
در چنین موقعیتی قابل درک است که ترک ها از این همه مهمان خسته شده و قادر به میزبانی بیشتر نباشند. اما واقعیت این است که سوری ها نیز با سختی های بسیاری روبرو هستند. این درست است که طبقه کارگر ترکیه بدلیل حضور زیاد سوری ها فرصت های شغلی کمتری دارند اما از انجا که تعداد کمی از سوری ها مجوز کار دارند، اکثر آنها مجبور می شوند در بخش های غیررسمی اقتصاد کار کنند و مورد استثمار قرار گیرند؛ جایی که آنها مجبور هستند ساعت های طولانی بدون بیمه و در ازای دستمزدی ناچیز کار کنند.
برخلاف برخی از گزارش ها هنوز شرایط برای بازگشت مهاجران سوری مناسب نشده است. سال گذشته ترکیه هزاران نیرو را روانه استان ادلب سوریه کرد تا از ورود بیش از دو میلیون آواره سوری جلوگیری کند. اگر سوریه امن است چرا این همه سوری می کوشند از آن خارج شوند؟
اما مردم سوریه به خوش شانسی سفیران غربی نیستند. به گفته دیده بان حقوق بشر، کسانی که به سوریه باز می گردند با خطر بازداشت خودسرانه، شکنجه، آدم ربایی و ناپدید شدن مواجه هستند.
درست است که ترک ها از میزبانی خسته شده اند، اما اگر نتوانند کمی بیشتر مردمی که کشورشان در اثر جنگ متلاشی شده، عزیزانشان کشته شده اند و زندگی شان متکی بر استقبال و اغوش گرم دیگران است را تحمل کنند، مطمئنا روزهای تاریک تری پیش روی سوری ها خواهد بود.
مترجم: فاطمه رادمهر
messages.comments