دلیل علاقه مردم خاورمیانه به فرقه های آخرالزمانی چیست؟

گروهی از جوانان عراقی مخفیانه در خانه ای در استان واسط گردهم می آیند تا یک قرعه کشی غیرمعمول و مرگبار انجام دهند. شخصی که نامش در میاید، باید به عنوان قربانی خود را حلق آویز نموده، خودکشی کند. این صحنه ای از یک فیلم هالیوودی نیست؛ بلکه پدیده ای نگران کننده است که به فرقه ای به نام «جماعت القربان» مرتبط می شود

بر اساس بیانیه اخیر سرویس امنیت ملی عراق، 31 نفر از اعضای این فرقه انحرافی بازداشت شده اند و تنها در دو هفته اول ماه ژوئن، پنج مورد خودکشی جوانان در استان واسط ثبت شده است. رهبر مرموز این فرقه که در مشهد مستقر است، امام علی (ع) را خدا می داند. سال گذشته چند مرد جوان که عضو این فرقه بودند، در استان ذی قار خودکشی کردند. برخی از گزارش ها حاکی است که این فرقه درحال گسترش به کشورهای دیگر از جمله لبنان می باشد؛ چنانکه در جولای 2023 یک جوان لبنانی در مراسمی مشابه دست به خودکشی زد. از آنجا که مرکز فعالیت این گروه در استان ذی قار می باشد و ذی قار در فاصله بیست مایلی از شهر باستانی و 4500 ساله اور (پایتخت سومریان) قرار دارد، می توان باورهای این فرقه را، با باورهای باستانی و افسانه های کهن در عراق مرتبط دانست

از آنجا که عراق ترکیبی از میراث اساطیری بین النهرین، اعتقادات باطنی و آموزه های عرفانی اقلیت هایی همچون مندائیان، کاکایی ها، شابک ها و صوفیان کسنزانی است، به مکان مناسبی برای رشد و پرورش افکار و عقاید آخرالزمانی بدل شده است. ولی برای درک چرایی ایجاد دهها فرقه آخرالزمانی و ظهور پیامبران دروغین در عراق، باید به آسیب های اجتماعی ناشی از جنگ ها و ناآرامی های متوالی در این کشور نیز توجه کرد. درگیری های مکرر در عراق از سال 2003 باعث ایجاد ناآرامی سیاسی، تنش های فرقه ای و سرکوب جنبش های اجتماعی از جمله جنبش تشرین شده است و عراقی ها که امید خود را در عرصه فیزیکی از دست داده اند، رو به باورهای مبهم متافیزیکی آورده اند

نظرسنجی که سال 2007 در عراق انجام شد، نشان می داد که تقریبا 60% مردم حوادثی را تجربه کرده اند که به روح و روان آنها آسیب زده است و این درحالی است که به حمایت های روانی دسترسی ندارند (این ارقام قبل از ظهور داعش بدست آمده و اکنون قطعا میزان افرادی که در این کشور از نظر روانی نیاز به مراقبت و درمان دارند بیشتر شده است). سال 2020 نیز سازمان بهداشت جهانی در مورد افزایش تعداد خودکشی در میان جوانان عراقی هشدار داد

یکی از فرقه های اخرالزمانی که خواستگاه آن در عراق است و در هرج و مرج های پس از حمله آمریکا در سال 2003 تشکیل شده، «دین صلح و نور احمدی» است. ترکیبی از باورهای عصر جدید، تناسخ روح، خدایان مصر باستان، موجودات فرازمینی و مصرف روانگردان را می توان در این فرقه دید. مرکز این فرقه اکنون در منچستر انگلیس است؛ یک یتیم خانه قدیمی که به معبد تغییر شکل پیدا کرده و با مجسمه مرمرین احمد الحسن الیمانی نایب خودخوانده امام مهدی (عج) تزیین شده است. هنوز معلوم نیست که این فرقه هزینه مورد نیاز برای فعالیت های رسانه ای و برپایی گردهمایی ها و مجالس خود را چگونه تأمین می کند

در سالهای اخیر چهره های زیادی با استناد به باورهای اخرالزمانی، به شهرت رسیده اند. ابوعلی شیبانی افسر سابق سرویس مخفی عراق که در لبنان سکونت دارد، یکی از آنها است. وی که ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس را به درستی پیش بینی کرد، مدعی است که همچون شیپور آرماگدون در انجیل، می تواند به مردم نسبت به وقایع آخرالزمان هشدار دهد. همچنین می توان به ضیاء عبدالزهرا کرعاوی اشاره کرد که سال 2007 پس از توطئه برای ترور مراجع نجف، در مزرعه ای در زرغه به همراه صدها تن از پیروانش، توسط نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا کشته شد. وی که رهبری یک گروه مسلح به نام جند السماء را برعهده داشت، مدعی بود که مهدی موعود است

اما اندیشه های آخرالزمانی به عراق محدود نمی شود و علاقه به این موضوع را می توان در دو دهه گذشته در کل خاورمیانه و شمال آفریقا دید. هر روز پیامبران آخرالزمانی خودخوانده، در شبکه های اجتماعی ظاهر می شوند؛ برای نمونه دو سال پیش یک فالگیر لبنانی مدعی شد که از سوی خدا برای نجات بشریت فرستاده شده است. ولی تنها تعداد کمی از این چهره ها می توانند به افرادی مشهور و پرنفوذ بدل شوند؛ از جمله این افراد می توان به ناصر محمد، رهبر یکی از قبایل مأرب در یمن و هم وطنش، حسن التهامی اشاره کرد (لازم به ذکر است که تهامی و پیروانش توسط حوثی ها دستگیر و شکنجه شدند)

حتی چهره های مشهور تلویزیون همچون لیلا عبدالطیف مجری مصری-لبنانی نیز با آگاهی از گرایش مردم به مباحث رستاخیزی، رو به ساخت برنامه هایی با چنین محتوایی آورده اند. آنها در تلویزیون و شبکه های اجتماعی، متون مقدس را تفسیر می کنند، حوادث و درگیری های جاری در منطقه مانند جنگ غزه را دال بر فرارسیدن آخرالزمان می دانند و شخصیت های سیاسی آخرالزمانی را بر رهبران سیاسی مانند حسن نصرالله، عبدالملک حوثی، بن سلمان یا عبدالفتاح سیسی فرافکنی می کنند

جالب آن است که روند مشابهی را در مورد جنگ اسرائیل و غزه در بین گروههای یهودی حریدی و متحدان مسیحی راست گرای آنها در آمریکا می بینیم. پس از حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل چندین مقام اسرائیلی از جمله نتانیاهو و گالانت این درگیری را جنگ مقدس بین «فرزندان نور و فرزندان تاریکی» توصیف کردند و تلاش نمودند تا توجه اسرائیلی های مذهبی تر را جلب کنند. همچنین طبق یک باور آخرالزمانی که در کتاب مقدس آمده، ساخت معبد سوم در اورشلیم و انجام مراسم در آنجا (زمینه ساز ظهور مسیح موعود خواهد بود) اما اکنون در مکان معبد سوم، مسجدالاقصی بنا شده است. به اعتقاد یهودیان برای تخریب مسجد نیاز است که گاوهای قرمز بدون نقصی قربانی شوند. پس از حمله 7 اکتبر برخی از فعالان راست افراطی یهودی و مسیحی خواستار قربانی کردن گاوهای قرمز شدند ولی رهبر حماس بیانیه ای صادر کرد و گفت حتی اگر هزار گاو قرمز در مسجدالاقصی قربانی کنند، واقعیت این مکان تغییر نمی کند

وجود فرقه های آخرالزمانی در خاورمیانه و شمال آفریقا نشانه ضعف عمیق اجتماعی و اقتصادی در این منطقه است. مردم ناامید که مخالف ساختارهای سیاسی و باورهای الهیاتی حاکمان مستبد منطقه هستند، مقاومت خود را در برابر نظام حاکم به این شکل نشان می دهند. تاریخ نشان می دهد که بسیاری از رهبران اخرالزمانی موفق شده اند تغییرات بزرگی ایجاد کنند و مسیر یک امپراتوری را تغییر دهند. برای مثال می توان به مهدی بن تومرت بنیانگذار سلسله المحد مراکش یا فرمانروایان نخستین اسماعیلی فاطمی در تونس و مصر اشاره کرد. عربستان نیز شاهد ظهور جهیمان العتیبی و کودتای نافرجامش در سال 1979 در مکه بود

کوتاه سخن اینکه در منطقه ای که مرزهای بین طبیعه و ماوراء الطبیعه روشن نیست، مشاهده میل بی سابقه مردم به سوی فرقه های رستاخیزی و اخرالزمانی بسیار نگران کننده است و می تواند مقدمه تحولات بزرگی در منطقه باشد

منبع: شورای آتلانتیک

مترجم: فاطمه رادمهر