همراهی با فلسطین، در آذربایجان جایی ندارد

16 فوریه الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان با همتای اسرائیلی خود اسحاق هرتزوگ در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ دیدار کرد

وی به جای به چالش کشیدن اقدامات اسرائیل و درخواست آتش بس، در برابر نسل کشی جاری در غزه سکوت نمود تا اسرائیل به این درک برسد که در جهان اسلام منزوی نشده است

سه همسایه اصلی این کشور روسیه، ایران و ترکیه به صراحت از آرمان فلسطین حمایت می کنند ولی باکو با تل آویو مشارکت دارد، در کنار قزاقستان بیش از 60% تقاضای نفت خام اسرائیل را تأمین می کند و در ازای آن از اسرائیل تسلیحات می گیرد. این تسلیحات در شکست ارمنستان در جنگ 2020 قره باغ نقش مهمی ایفا کرد

همبستگی محدود؛ سکوت در مورد غزه

در کشوری که حدود 90% جمعیتش را مسلمانان تشکیل می دهند، ابراز همبستگی با فلسطین به شدت محدود است

برخلاف بسیاری از کشورهای مسلمان، آذربایجان از زمان آغاز جنگ غزه شاهد تظاهرات گسترده یا کارزار بایکوت علیه اسرائیل نبوده است. نظرسنجی های آنلاین نشان می دهد که نزدیک به دو سوم آذربایجانی ها در حمله 7 اکتبر حماس، از اسرائیل حمایت کردند. در شبکه های اجتماعیِ آذربایجان، سیاستمداران فلسطینی به دروغ، به طرفداری از ارمنستان و ستیز با ترکیه متهم می شوند. بسیاری از آذربایجانی ها اسرائیل را متحدی ارزشمند در برابر ارمنستان و ایران می دانند؛ در همین راستا شاهد نمایش پرچم های اسرائیل در جشن های پس از پیروزی آذربایجان بر ارمنستان در سال 2020 بودیم

 

مقامات آذربایجان از زمان حمله 7 اکتبر، از پرداختن به این موضوع به شکل علنی خودداری کرده و سکوتی عمدی در پیش گرفته اند، که منعکس کننده سیاست رسمی این کشور مبنی بر کم اهمیت جلوه دادن موضوع فلسطین است

رسانه های آذربایجان نیز آشکارا طرفدار اسرائیل هستند و در راستای کم اهمیت نشان دادن جنگ غزه، آن را به خوبی پوشش نمی دهند. گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد اسرائیل سرمایه گذاری هنگفتی در رسانه های اذربایجان کرده است تا تصویر مطلوبی از خود به نمایش گذارد.

سرکوب احساسات طرفدار فلسطین

31 اکتبر علی علی اف نماینده سابق هیأت مسلمانان قفقاز، سخنرانی آتشینی ایراد کرد و دولت آذربایجان را به خاطر رفتارش در قبال اسرائیل محکوم نمود. او در تظاهرات طرفداران فلسطین در گرجستان، اسرائیل را دولتی تروریستی خواند و چشم بستن بر جنایات آن کشور را محکوم کرد

در آذربایجان دولت عملا اعتراض به اسرائیل را ممنوع کرده و آزادی بیان را به شدت محدود نموده است. به ویژه پس از جنگ 2020 دولت سرکوب گسترده ای را علیه اسلامگرایان شیعه –که با فلسطینیان همسو هستند- اعمال کرده است

در طول تاریخ، اسلامگرایان آذربایجان پرشورترین حامیان آرمان فلسطین در این کشور بوده اند. از زمان جنگ اسرائیل و لبنان در سال 2006 تا جنگ های بعدی اسرائیل در غزه در سالهای 2008 و 2011 و حمله اسرائیل به ناو کمک رسان ماوی مرمره در سال 2010 هر اعتراضی که از سوی این گروه شکل گرفته، اغلب با سرکوب دولت مواجه شده است

رهبران جامعه شیعه مدتهاست که اسرائیل را متهم می کنند که در تشویق دولت آذربایجان به اتخاذ شیوه های اقتدارگرایانه، از جمله سرکوب آزادی های مذهبی نقش مستقیم دارد

این اظهارات فراتر از محافل اسلامگرا است و مدافعان حقوق بشر نیز در مورد کمک سایبری اسرائیل به دولت آذربایجان در سرکوب مخالفان هشدار می دهند. از جمله این کمک ها استفاده از نرم افزار جاسوسی پگاسوس است که دولت آذربایجان ر قادر می سازد تا فعالان مدنی و روزنامه نگاران را تحت نظر داشته باشد

اقدام متعادل کننده آذربایجان

آذربایجان 7 اکتبر رسما موضع میانه ای اتخاذ کرد و خشونت اعمال شده بر غیرنظامیان توسط هر دو طرف را محکوم نمود. این رویکرد در طول نشست های مجمع عمومی سازمان ملل ادامه یافت و باکو از قطعنامه هایی که خواهان آتش بس فوری در غزه بود حمایت کرد

با این حال در ماههای بعد که دیوان بین المللی دادگستری اقدامات اسرائیل را به عنوان نسل کشی مورد بررسی قرار داد، اذربایجان از هرگونه انتقادی از اسرائیل خودداری نمود

در میان مقامات ان کشور، تنها جیحون بایراموف وزیر خارجه بود که طی سخنانی در نشست فوق العاده سازمان همکاری اسلامی در 18 اکتبر و در اجلاس فوق العاده مشترک عربی-اسلامی در 11 نوامبر، حمایت باکو را از احقاق حقوق مردم فلسطین اعلام کرد و بر حل و فصل مناقشه اسرائیل و فلسطین از طریق راه حل دو کشوری تأکید نمود؛ ولی او همچنان از محکوم کردن مستقیم تجاوزات اسرائیل خودداری کرد

باکو نه تنها در برابر اسرائیل موضع انتقادی ندارد، که بی سروصدا به تقویت روابط خود با این کشور ادامه می دهد. ماه نوامبر شرکت دولتی نفت آذربایجان «سوکار» مجوز اکتشاف گاز در شرق مدیترانه را دریافت کرد؛ ماه ژانویه نیز فروش نفت خود را به اسرائیل افزایش داد و به این ترتیب تل آویو به مشتری اصلی نفت آذربایجان بدل شد

در بحبوحه افزایش تنش ها با ارمنستان، باکو از تل آویو درخواست تجهیزات نظامی جدیدی کرد که شامل ماهواره های جاسوسی و مهمات پرسه زن می شد. همچنین انتظار می رود که دو شرکت فناوری دفاعی اسرائیل SpearUAV و Meteor Aerospace در ماههای آینده قراردادهایی را با آذربایجان برای تولید پهپاد امضا کنند

درحالی که تعمیق روابط با اسرائیل در جامعه آذربایجان واکنش خاصی ایجاد نکرده، ولی در ترکیه بی توجه نمانده است. فعالان ترک در مقابل ساختمان سوکار تظاهرات کردند و از آذربایجان خواستند تا از تأمین نفت ماشین های جنگی اسرائیل جلوگیری کند

یکی از اسنادی که توسط ویکی لیکس منتشر شده، تصویر بهتری از عملگرایی باکو را نشان می دهد. بر اساس این سند سال 2008-2009 زمانی که مقامات سفارت آمریکا با همتایان آذربایجانی خود برای مخالفت با قطعنامه سازمان ملل در محکومیت تهاجم اسرائیل به غزه (موسوم به عملیات سرب گداخته) تماس گرفتند، وزارت خارجه آذربایجان در جواب گفت که کشورش «از رویه سازمان همکاری اسلامی پیروی می کند و رأی آذربایجان، برای اسرائیل هم قابل درک است»

همانگونه که این سند نشان می دهد، باتوجه به اهمیت مسئله فلسطین در جهان اسلام، دولت علی اف نمی تواند به طور کامل تحولات فلسطین را نادیده بگیرد و موضعی یکجانبه در طرفداری از اسرائیل اتخاذ کند. با این حال با توجه به تجارت سوداوری که بین باکو و تل اویو وجود دارد، بعید است که آذربایجان فراتر از اظهارات و رأی گیری های سطحی در سازمان های بین المللی، گامی بردارد

منبع: العربی الجدید

مترجم: فاطمه رادمهر