بررسی های انجام شده گویای این است که اصلاحاتی که طی سالهای گذشته در عربستان صورت گرفته، نقشی مهم در افزایش اشتغال زنان ایفا کرده است؛ البته شرایطی همچون همه گیری کرونا نیز در این امر تأثیرگذار بوده است.
تحصیلات بهتر زنان در کنار ایجاد تغییرات ساختاری در اقتصاد، نقش مهمی در افزایش مشارکت زنان در بازار کار ایفا می کند و عربستان نیز از این اصل مستثنی نیست. دولت سعودی در طول چند سال گذشته اصلاحات قابل توجهی را در پیش گرفته تا به زنان انگیزه دهد که وارد بازار کار شوند و قوانینی را برای حمایت بهتر از آنان در محیط کار وضع کرده است. این اصلاحات رتبه عربستان را در پایگاه داده های زنان، تجارت و حقوقِ بانک جهانی 50 امتیاز افزایش داده است. به موازات این اصلاحات، میزان مشارکت زنان در بازار کار 14% افزایش یافته که امری بی سابقه است.
حوزه هایی که دولت در آنها دست به اصلاحات زده، از این قرار است: اعطای آزادی بیشتر در رفت و آمد به زنان (از جمله مسافرت به خارج از کشور، داشتن گذرنامه، رانندگی)، منع تبعیض جنسیتی در استخدام، لغو قانون تفکیک جنسیتی در محیط کار، حذف محدودیت هایی که برسر استخدام زنان در شغل های صنعتی وجود داشت، شغل هایی که پرخطر ارزیابی می شد و شغل هایی که شیفت شب داشت، تسهیل قوانینی که به زنان اجازه می دهد کسب و کار خود را داشته باشند، غیرقانونی شدن اخراج زنان به خاطر بارداری و زایمان، برابر کردن سن بازنشستگی بین مردان و زنان، منع تبعیض جنسیتی در بهره مندی از خدمات مالی، جرم انگاری آزار جنسی در محیط های کاری دولتی و خصوصی.
از دیگر اصلاحاتی که تأثیر مهمی در افزایش اشتغال زنان داشته، می توان به ایجاد امکان تحصیل برای همه زنان سعودی اشاره کرد؛ به نحوی که امروزه عملکرد زنان سعودی نسبت به مردان در زمینه آموزش بهتر است و حضور آنان در دانشگاه هفت درصد بیشتر از مردان می باشد. زنان سعودی از سیاست «سعودی سازی» که با هدف استخدام شهروندان سعودی به جای کارگران خارجی اتخاذ شده، بهره زیادی برده اند؛ در نتیجه این سیاست در سال 2020، 26% زنان وارد کار در بخش های عمده فروشی و خرده فروشی شدند.
اما رشد قابل توجه اشتغال زنان سعودی در سال 2020 را نمی توان تنها به دلیل اصلاحات صورت گرفته دانست، به ویژه که شیوع کرونا در این سال تأثیر نامطلوبی بر وضعیت اشتغال زنان در کل جهان گذاشت و بسیاری از انان کار خود را از دست دادند. داده های ما نشان می دهد که برخی از شغل هایی که زنان سعودی در سال 2020 عهده دار شدند، شغل هایی بود که کارگران خارجی آنها را انجام می دادند؛ اما بدلیل کرونا تعداد زیادی از آنها مجبور شدند در سه ماهه دوم و سوم سال 2020 عربستان را ترک کنند. به این ترتیب کارفرمایان برای پر کردن جای خالی کارگران خارجی به ویژه در بخش های عمده فروشی و خرده فروشی، ساخت و ساز، تولیدی، اداری و پشتیبانی رو به استخدام زنان آوردند و این درحالی است که استخدام مردان سعودی به جای کارگران خارجی به دلیل دستمزد بیشتری که می گیرند، به اندازه زنان نبود.
در کل، هم مردان و هم زنان سعودی حقوقی بیشتر از کارگران خارجی می گیرند اما دستمزد زنان از مردان پایین تر است؛ به طور میانگین به مردان 2.7 برابر حقوق کارگر خارجی را می دهند و به زنان 2.2 برابر. از این حیث می توان دلیل افزایش اشتغال زنان سعودی را ترکیبی از سیاست های اصلاحی دولت و شرایط ناشی از کرونا دانست.
سؤال این است که آیا این روند در آینده ادامه خواهد یافت؟ اگر جایگزینی زنان به جای کارگران خارجی به شکل موقت و بدلیل کمبود نیروی کار باشد، با اتمام بحران ناشی از کرونا و بازگشت کارگران خارجی، استخدام زنان نیز متوقف می شود. پس برای اینکه روند بهبود وضعیت اشتغال زنان حفظ شود، دولت باید به اصلاحات خود ادامه دهد.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما