نوروز از اعیاد ایرانیان محسوب می‌شود. اولین روز از فروردین ماه، به عنوان نوروز از زمان جلال الدین ملکشاه سلجوقی(بانی تقویم جلالی) اعلام شده است. در روایات اسلامی نیز از نیروز نام برده شده است. فقها اما در تطبیق این روز با آنچه در روایات آمده است، وحدت نظر ندارند. اخوان شیرازی هم در این موضوع نظر کرده‌اند. اگر چه آنها بحث مستقلی را درباره مسئله نوروز مطرح نکرده‌اند، در حواشی نوشتارهای خود، به این موضوع پرداخته‌اند.
سید محمد شیرازی در کتاب الاسئله و الاجوبه، سؤالی را که از وی درباره نوروز شده است پاسخ می‌دهد. از ایشان سؤال می‌شود نظر شما درباره عید نوروز چیست؟ آیا روایتی از پیامبر یا ائمه علیهم‌السلام در این موضوع نقل شده است؟ آیت‌الله در پاسخ می‌گوید: از روایات استنباط می‌شود که این روز عید است. در این روز هر امری که در سایر اعیاد مستحب است و از جمله غسل و غیره انجام شود.(۱)
در پی‌نوشت این پاسخ، منابعی که نوروز از لسان اهل بیت بیان شده است ذکر می‌شود. بنابراین، مرحوم سید محمد شیرازی بر اساس روایات منقوله، قائل به عید بودن نوروز بوده و اعمال عبادی را در این روز توصیه می‌کرده است.(۲)
ایت الله سید صادق شیرازی اما این رویّه را نپذیرفته است. ایشان که برادر سید محمد شیرازی بوده و از مراجع حال حاضر شیعه است نیز بحث مستقلی را در موضوع نوروز پیش نکشیده است. فقط در حواشی موضوع عید غدیر، بحث از نوروز را نیز ارائه کرده است. ایشان ابتدا موضع کلی خود را بیان می‌کند که: روزها و مناسبت‌ها هر چند بزرگ باشد و دعا و اعمال خاصی در آن وارد شده باشد، زمانی عید خواهد بود که از سوی شرع اقدس به چنین صفتی خوانده شوند. به عنوان مثال روزهای بزرگی در اسلام وجود دارد، مانند روز شریف مبعث، روز تولد حضرت رسول گرامی اسلام و موالید دیگر معصومان(ع)، روز عرفه و جز آن، ولی هیچ یک از این روزها از سوی شرع، عید خوانده نشده است. همچنین روایاتی در باب استحباب برخی اعمال و ادعیه در روز نوروز آمده است، اما در حد مراسم دینی است و در هیچ روایتی از این روز به عید یاد نشده است.(۳)
ایشان نه تنها نوروز که حتی مبعث و موالید امامان را نیز عید نمی‌داند؛ چرا که در کلام معصومان(ع) از این روزها به عنوان عید نام نبرده‌اند. ایت الله سید صادق شیرازی در عبارتی دیگر متذکر می‌شود که ملاک در نام‌ها و حقایق شرعی، فقط وجود ادله شرعی است و از همین رو در صورتی می‌توان روزی را عید اسلامی خواند که این نامگذاری ریشه در قرآن کریم یا سنت مطهر داشته باشد.(۴)
حضرت ایت الله شیرازی سپس این حکم را در مورد نوروز نیز به کار می‌گیرد و بیان می‌کند که: درباره نوروز نیز همین امر صادق است، چه اینکه در روایات از آن به عنوان عید یاد نشده است.(۵) ایشان سپس به مواضعی که در قبال نوروز گرفته شده می‌پردازد و از مرحوم مجلسی نقل می‌کند که: مرحوم علامه مجلسی پس از کندوکاو در روایات نوروز، روایات مؤید نوروز را ترجیح داده و علمای پس از وی نیز از او پیروی کرده‌اند، اما علامه در بحارالانوار پرسشی را مطرح کرده است بدین بیان که از کجا بدانیم نوروز که اعمال مستحبی مانند نماز مخصوص، روزه و غسل برای آن روایت شده، همین نوروز معروف می‌باشد؟ وانگهی پادشاهان آل بویه، حمدانیان و دیگر شاهان که این روز را جشن می‌گرفتند، بر معیّن بودن آن روز اتفاق نظر نداشتند. مثلا نوروز معتضدی و نوروز جلالی و نوروز سلطانی با هم متفاوت بوده است.(۶)
ایت الله سید صادق شیرازی بر این باور است که درباره نوروز اقوال متعددی است که آن را پنج یا شش روز خوانده‌اند، اما در تعیین قطعی آن، همصدایی وجود ندارد؛ چرا که چندین بار نوروز جابه جا شده است و در سده‌های اخیر بوده که اولین روز بهار، نوروز اعلام شده است. بر همین اساس است که بسیاری از فقیهان در مبحث احکام نماز و روزه نوروز، درباره نوروز و تعیین دقیق آن تحقیقاتی کرده‌اند و شماری نیز از تحقیق در این زمینه صرف‌نظر کرده‌اند. ایت الله از مرحوم مجلسی نقل می‌کند که: وی در تحقیقات خود در مسئله نوروز به این احتمال رسیده است که نوروز با عید غدیر مطابق است؛ زیرا در روایات آمده است هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری قمری روزی که پیامبر اکرم(ص) امیرالمؤمنین(ع) را به جانشینی خویش منصوب نمود با نوروز همزمان بوده است. بنابراین، محاسبه نوروز اسلامی، با ماه‌های شمسی مجوزی ندارد.(۷) طبق این نظر، آیت‌الله شیرازی، نیز به این رأی می‌رسد که نوروز اگر در روایات هم ذکری از آن شده است، مراد ایام شمسی نبوده و این احتمال وجود دارد که مصداق این روز، همان عید غدیر باشد. رأی نهایی آیت‌الله شیرازی درباره نوروز این است که: نصوص دینی، نوروز را عید نخوانده است.
پی‌نوشت‌ها
۱. الاسئله و الاجوبه،(اثنی عشر رساله) سید محمد حسنی شیرازی، ج۴، ص۷۸
۲. در حاشیه ی این قول، ایشان احادیثی که در باب نوروز نقل شده است را چنین گزارش داده اند: عن الصادق (ع)، ان یوم النیروز هو الیوم الذی اخذ فیه النبی (ص) لامیر المومنین العهد بغدیر خم فاقروا بالولایه .. و هر الیوم یظهر فیه قائکنا اهل البیت و ولاه الامر و یظفر الله تعالی بالدجال فیصلبه علی کناسه الکوفه و ما من یوم نوروز الا نحن نتوقع فیه الفرج( وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۸۸، ب ۴۸، ح۲، مستدرک الوسائل ج۶، ب ۴۰، ص۳۵۲ ح۶۹۷۲، بحارالانوار ج۵۶ ص۱۱۹ ب۲۲... و اتی علی(ع) بهدیه النیروز فقال (ع): ما هذا؟ قالوا یا امیر المومنین الیوم النیروز فقال (ع) اصنعوا لنا کل یوم نیروزا (من لا یحضره الفقیه ج۳، ص۳۰۰ ح۴۰۷۳ ب۲.. و روی المعلی بن الخنیس عن مولانا الصادق(ع): فی یوم النیروز قال: اذا کان یوم النیروز فاغتسل، البس انظف ثیابک و یطیب باطیب طیبک و تکون ذلک الیوم صائما(بحارالانوار ج۵۶ ص۱۰۱ ب۲۲ ح۲) و هناک روایه مفصله فی یوم عید النوروز راجع بحار الانوار ج ۵۶ ص۹۱ ب ۲۲ ح۱. و فی مفاتیح الجنان ص ۲۹۸-۲۹۹، الفصل الحادی عشر فی اعمال عامه و اعمال النیروز ، انه یستحب فی ذلک الیوم، الغسل و الصوم و الصلاه الخاصهو الراجع و الدعا و الزیاره للامام الشیرازی ص۵۷۴ فی اعمال النیروز، ط؛ بیروت موسسه الفکر الاسلامی.
۳. غدیر چشمه زلال ولایت، سید صادق حسینی شیرازی، انتشارات یاس الزهراء ، ص۲۷
۴. همانجا
۵. همانجا
۶. همانجا
۷. همانجا
نویسنده: سیدهادی طباطبایی
در کانال تلگرام خبرگزاری نبأ با ما همراه باشید
telegram.me/penabaa
messages.comments