بوکوحرام حمله به مدارس نیجریه را متوقف نمی کند

بوکوحرام –گروه شبه نظامی فعال در نیجریه- برای مردم سایر کشورهای جهان ناشناخته بود تا اینکه سال 2014 اقدام به ربودن 276 دختر دانش آموز از مدرسه چیبوک در استان بورنو کرد. این اقدام محکومیت جهانی را در پی داشت و مردم با راه اندازی هشتگ «دختران ما را به ما بازگردانید» به آن واکنش نشان دادند؛ سلبریتی های آمریکا و بانوی اول وقت میشل اوباما نیز به این کمپین پیوستند و همین امر باعث شد که توجه جامعه بین الملل به این گروه شبه نظامی فعال در شمال شرق نیجریه جلب شود. گرچه 82 تن از دختران ربوده شده ماه می 2017 آزاد شدند اما 112 تن دیگر همچنان در بند هستند و احتمال می رود که برخی از آنان جان خود را از دست داده باشند؛ همچنین فعالیت این گروه کمتر نشده و همچنان به آدم ربایی ادامه می دهند.

در تازه ترین رویداد در 26 فوریه، 300 دختر از استان زامفرا و 27 دانش آموز پسر از کالجی در استان نیجر ربوده شدند. هدف بوکوحرام از حمله به مدارس آن است که نیروهای امنیتی را تضعیف کند و با باج خواهی، به ثروت و شهرت برسد.

بوکوحرام اقدامات خود را در سال 2009 و با هدف ایجاد دولتی اسلامی در منطقه مسلمان نشین شمال نیجریه آغاز کرد؛ از آن زمان تاکنون بارها مراکز آموزشی –به ویژه مراکز سکولار- را هدف گرفته است. به گفته صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) جنگجویان بوکوحرام از زمان شروع به کار خود صدها دانش آموز را ربوده اند؛ حداقل 2295 معلم را کشته و حدود 1400 مدرسه را -اغلب در شمال شرق نیجریه- ویران کرده اند.

«ابوبکر شکائو» رهبر بوکوحرام هرگز نگاه تحقیرآمیز خود را نسبت به تحصیلات رسمی پنهان نکرده است. قبل از آنکه این گروه ربودن دانش آموزان را آغاز کند شکائو هشدار داد که «اجازه نمی دهند آموزه های مغشوش و تقلبی، جای آموزه های اسلامی را بگیرد» و وقتی مسئولیت آدم ربایی سال 2014 در چیبوک را بر عهده گرفت، نشان داد که فقط در مقام حرف نیست و وقتی گفت «آموزش غربی باید متوقف شود» درصدد است حرف خود را عملی می کند.

در حادثه حمله و ربودن دانش آموزان مدرسه جانگبه، قابل توجه بود که این مدرسه نزدیک یک ایست بازرسی قرار داشت؛ با این وجود شبه نظامیان بوکوحرام موفق شدند با تیراندازی به سمت نیروهای امنیتی و کشتن حداقل یک افسر پلیس، به هدف خود برسند. مادامی که مسئولان آموزش و پرورش نسبت به حفاظت نظامی از مدارس توجه جدی نشان ندهند، بوکوحرام از حمله به مراکز آموزشی دست نمی کشد.

مسئله دیگر این است که حمله به مدارس سود اقتصادی کلانی برای این گروه شبه نظامی به همراه دارد. ربودن دانش اموزان برای این گروه راهی است که از طریق آن می توانند پول لازم برای گسترش دامنه فعالیت هایشان در شمال نیجریه را تأمین کنند؛ چراکه پوشش رسانه ای آدم ربایی ها، مقامات دولت را تحت فشار می گذارد که به هر قیمتی سعی در آزادی دانش آموزان کنند.

ولی مادامی که دولت های ایالتی و فدرال با بوکوحرام وارد مذاکره شده و به خواسته آنها تن دهند –اقدامی که برای آزادی قربانیان آدم ربایی های دسامبر 2020 و فوریه 2021 کردند- شبه نظامیان تشویق می شوند که برای باج خواهی و رسیدن به میلیون ها دلار پول، مدارس بیشتری را هدف بگیرند. به گفته «اوکون نیا» روزنامه نگار و تحلیلگر امور امنیتی «بوکوحرام از بی ثباتی و نارضایتی عمومی از دولت سود می برد. بسیاری از مردم شمال غرب بابت نقش کمرنگی که دولت در این منطقه دارد خشمگین هستند؛ در چنین شرایطی بوکوحرام می تواند خلأ ایجاد شده را پر کند و اعتماد عمومی را بدست آورد.»

پس از ربایش دانش آموزانِ چیبوک، دولت نیجریه در مشارکت با سازمان ملل به راه اندازی طرحی به نام مدارس ایمن اقدام کرد و گام هایی را برداشت که شامل انتقال دانش آموزان از مناطق پرخطر به مناطق امن تر کشور و تعهد به حفاظت از مدارس با ایجاد حصار و گماردن نیروهای امنیتی بود. در ابتدای اجرای این طرح نیز پیشرفت هایی حاصل شد و برای نمونه دولت توانست بیش از 2000 دانش آموز را از مدارس شمال شرق به مناطق امن تر جا به جا کند؛ اما به مرور زمان این پیشرفت متوقف شد. امروزه هزاران مدرسه در مناطق پرخطر بدون مجهز شدن به ابزار و نیروهای امنیتی به حال خود رها شده اند.

به گفته «سالومه گابو» محقق در امور صلح و توسعه که برای ارتقای مهارت دختران در شمال شرق نیجریه تلاش می کند «مدارس بسیاری در مناطق پرخطر است که صدها دانش آموز دارند اما نه حصار محکمی دور مدارس کشیده شده و نه محافظی برای تأمین امنیت مدرسه گماشته شده است.»

ایمن نبودن مدارس تنها یکی از نگرانی های دولت نیجریه است؛ بوکوحرام که در آغاز به کار خود تلاش هایش را بر شمال شرق نیجریه متمرکز کرده بود، حالا دامنه فعالیت هایش را توسعه داده و در حال ایجاد پایگاه محکم و امنی در شمال غرب است.

اگر بوکوحرام و متحدانش به هدف گرفتن مراکز آموزشی در شمال غرب ادامه دهند، روند تحصیل در این منطقه –که در حال حاضر نیز 40% کودکانش به مدرسه نمی روند- ممکن است متوقف شود.

این ترس وجود دارد که عملیات بوکوحرام در شمال غرب منجر به بحران عمیق انسانی شود؛ این چیزی است که پیشتر در شمال شرق شاهد بودیم. در این منطقه 1.7 میلیون نفر آواره شده اند و نزدیک به 8 میلیون نفر نیازمند کمک هستند؛ این سرنوشتی است که می تواند دامن کل کشور را بگیرد.

*منبع: فارین پالیسی

مترجم: فاطمه رادمهر