کشف سه محموله آمفتامین در یک ماه گذشته در عربستان، نشان دهنده مشکل بزرگ موادمخدر در این کشور است. در رویداد اول و در همکاری نادری بین دولت سوریه و عربستان، دولت سوریه بیش از 500 کیلوگرم قرص آمفتامین کاپتاگون را در یک محموله ماکارونی که به مقصد ریاض جاسازی شده بود، مصادره کرد. چند روز بعد مقامات سعودی بیش از 30 میلیون قرص از این ماده اعتیادآور را که در محموله هل وارداتی جاسازی شده بود، کشف و ضبط کردند. سپس اواسط دسامبر نیروهای امنیتی لبنان تلاش قاچاقچیان برای ارسال چهار میلیون قرص کاپتاگون را به ریاض از طریق اردن خنثی کردند؛ این قرص‌ها در کیسه‌های قهوه جاسازی شده بودند.
توقیف محموله‌های کاپتاگون به امری عادی در عربستان تبدیل شده است. تحقیقات نشان میدهد که این قرص‌ها –که کوچک بوده و ساخت آسانی هم دارد- به دلیل تقاضای زیادی که در عربستان دارد، در سوریه و لبنان به شکل انبوهی تولید می‌شود. عربستان به بازاری پرسود برای قاچاقچیان مواد مخدر بدل شده و عنوان پایتخت مصرف موادمخدر در منطقه را گرفته است
کاپتاگون سبب خوشحالی و سرخوشی شده و مصرف کننده را بیدار نگه می‌دارد اما برای سلامتی مضر است. بر اساس گزارش دفتر مبارزه با موادمخدر و جرایم سازمان ملل بین سال‌های 2015 تا 2019 بیش از نیمی از کل کاپتاگون توقیف شده در خاورمیانه، در عربستان بوده است. این ماده نخستین بار در جنگ سوریه محبوب شد؛ آن زمان جنگجویان برای اینکه بتوانند توان خود را در جنگ‌های طولانی بالا نگه دارند، از این قرص‌ها استفاده می‌کردند. اما با گذشت زمان و اعمال تحریم‌های آمریکا علیه بشار اسد و خانواده‌اش، تجارت موادمخدر به راهی برای کسب درآمد تبدیل شد. دولت سوریه متهم است که در قاچاق موادمخدر مشارکت فعال دارد و گفته می‌شود که سوریه و مناطق تحت کنترل حزب‌الله لبنان به مراکز اصلی تولید این ماده بدل شده اند. سال گذشته ارزش قرص‌های کشف شده که منشأ آن سوریه بود 3.46 میلیارد دلار تخمین زده شد؛ این درحالی است که مجموع صادرات سوریه و لبنان در سال 2019 به کمتر از 5 میلیارد دلار می‌رسید
تقاضا برای کاپتاگون در عربستان چند برابر شده است و افزایش جذابیت‌های این کشور، از تقاضا برای حشیش و قات نکاسته است. حشیش از مسیرهای متعددی وارد عربستان می‌شود: از افغانستان به ایران، از انجا به عراق و سپس به عربستان و یا از طریق لبنان و سوریه و اغلب از خاک اردن. اخیرا حشیش از یمن نیز وارد می‌شود اما گیاه قات که برای نخستین بار توسط قدیسان صوفی در قرن چهاردهم وارد شد و از این رو در اجتماع هم استفاده از آن امری پذیرفته شده است، به کل از یمن وارد عربستان می‌شود
کاپتاگون برای نخستین بار در آلمان برای درمان افسردگی و نارکولپسی (اختلال مزمن خواب) تولید و استفاده شد. دهه 1980 پزشکان به این نتیجه رسیدند که این دارو اعتیادآور بوده و مضراتش بیش از مزایای آن می‌باشد، لذا تولید و تجویز آن را ممنوع کردند؛ اما باندهای تبهکار در بلغارستان و ترکیه به تولید این ماده ادامه دادند. در نهایت این ماده راه خود را به دره بقاع لبنان و سوریه باز کرد و اکنون از طریق مصر و اردن، به ریاض و اروپا ارسال می‌شود
عربستان همیشه اینگونه القا کرده که حزب‌الله پشت تولید و قاچاق حشیش و کاپتاگون به کشور است و ماه آوریل صادرات از لبنان را ممنوع کرد تا حزب‌الله را تحت فشار بگذارد؛ اما حزب‌الله این ادعا را رد می‌کند
بیشترین نگرانی سعودی، از تأثیر این مواد اعتیادآور بر نسل جدید خود است. اکثر مصرف کنندگان موادمخدر را گروه سنی 12 تا 22 سال تشکیل می‌دهند و 40% از معتادان سعودی از کاپتاگون استفاده می‌کنند
ریاض با ممنوعیت ورود محصولات کشاورزی از لبنان و تهدید به ادامه انزوای اسد در صورتی که وی جلوی قاچاق حشیش و کاپتاگون را نگیرد، از فشار دیپلمایتک برای مبارزه با واردات این ماده استفاده می‌کند. اما گام بزرگتری که باید بردارد، در داخل کشور است. ریاض چگونه می‌تواند تقاضای موادمخدر را در کشوری که جوانان سرگرمی کمی دارند و با قوانین اجتماعی سختگیرانه‌ای روبرو هستند کاهش دهد؟
برخی از محققان، افسردگی و محدودیت‌های اجتماعی را، علت اصلی مصرف موادمخدر در عربستان می‌دانند و از تغییراتی که در سال‌های اخیر توسط بن سلمان ایجاد شده، استقبال می‌کنند. به عقیده آنها بازشدن سالن‌های سینما و اعطای آزادی‌های بیشتر به جوانان، مصرف موادمخدر را کاهش میدهد. اما برخی دیگر از کارشناسان، با این دیدگاه مخالف بوده و معتقدند تغییرات اجتماعی همچون دادن اجازه رانندگی به زنان و برگزاری کنسرت‌های موسیقی، به تضاد فرهنگی دامن زده و منجر به پیامدهای ناخواسته‌ای همچون افزایش مصرف موادمخدر شده است. به ادعای آنها، دور شدن جوانان سعودی از سبک زندگی اسلامی و گرایش به فرهنگ غربی، مصرف موادمخدر را رواج میدهد
اما این دیدگاه نمی‌تواند درست باشد، زیرا داده‌ها نشان میدهد که مصرف موادمخدر قبل از انجام اصلاحات اجتماعی نیز بیداد می‌کرد. دسترسی آسان به موادمخدر، عدم شفافیت احکام اسلام در مورد این نوع از مواد و نداشتن سرگرمی، بی‌شک بر این مشکل افزوده است. رائد 28 ساله که در عربستان تحصیل کرده و اکنون منتظر تمدید اقامت خود است، می گوید: «ما مواد مصرف می‌کردیم؛ این تنها تفریحی بود که داشتیم. خسته می‌شدیم؛ نه سینمایی بود نه کلاب شبانه‌ای. تنها اجازه داشتیم در استارباکس قهوه بخوریم، رانندگی کنیم و به رستوران برویم. ما افغان‌ها همه حشیشی بودیم؛ بسیاری از دوستانم هنوز هم هستند»
مجازات قاچاق موامخدر در عربستان اعدام است اما در اغلب مواقع، مقامات ضمن ضبط مواد، با یک سیلی و یک هشدار به جوانان اجازه می‌دهند که بروند. پذیرش اجتماعی قات و حشیش در سعودی به حدی است که بسیاری از جوانان فکر می‌کنند مصرف موادمخدر در اسلام حلال است و مشکلی ندارد
آگاهی بخشی به مردم نسبت به اثرات مضر موادمخدر، چالشی سخت برای مقامات سعودی است. به‌ویژه مبارزه با قبایلی که ورود مواد به عربستان و توزیع آن را تسهیل می‌کنند و در ازای آن پول‌های هنگفتی می‌گیرند، بسیار دشوار است
قاچاقچی‌ها نیز هر روز از روش‌های خلاقانه و جدیدی برای ورود مواد به عربستان استفاده می‌کنند. برای مثال زمانی که سعودی وادرات محصولات کشاورزی را از لبنان ممنوع کرد، تولیدکنندگان کاپتاگون این قرص‌ها را داخل مبلمان و پمپ آب جاسازی کردند
به گفته رائد هرگز نمی‌توان به طور کامل جلوی ورود مواد به عربستان و مصرف آن را گرفت. وی بر این باور است که اگر جامعه عربستان بازتر شود مصرف مواد هم کاهش می‌یابد «وقتی به عقب نگاه می‌کنم می‌بینم که عربستان کمی بهتر شده، ولی هنوز راه زیادی پیش رو است. من هم‌اکنون در لبنان هستم؛ جایی که بیشتر حشیش مصرفی عربستان از آنجا می‌آید، اما مجبور نیستم که اینجا مواد مصرف کنم زیرا اینجا سرگرمی‌های زیادی وجود دارد»
*منبع: فارین پالیسی
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما