آیا طالبان می توانند جلوی حملات داعش را بگیرند؟

با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، دشمن جدیدی در حال ظهور است. حملات و تهدیدات داعش نشان می دهد که دور دیگری از درگیری و خشونت در افغانستان در حال آغاز شدن است. طالبان در مذاکرات صلح با ایالات متحده، به مقامات این کشور وعد داد که داعش را تحت کنترل خود درآورد. بر اساس توافق نامه 2020 بین آمریکا و طالبان، این گروه تضمین کرد که افغانستان به پناهگاه گروههای تروریستی ای که تهدیدی علیه آمریکا و متحدانش هستند بدل نخواهد شد. اما با افزایش حملات داعش از زمان تصرف طالبان، اینکه آیا طالبان می تواند به تعهد خود عمل کند یا نه در هاله ای از ابهام قرار گرفته است

در انفجار مرگباری که روز جمعه در استان قندوز در شمال افغانستان رخ داد بیش از 46 نمازگزار در مسجد شیعیان کشته شدند. داعش حملات مرگبار دیگری را نیز در کابل و ولایت های شرقی و شمالی انجام داده است و در حملاتی کوچک تر تقریبا هر روز طالبان را هدف می گیرد. به گفته اندرو ماینز پژوهشگر دانشگاه جورج تاون «حالا که نیروهای آمریکا و ائتلاف بین المللی افغانستان را ترک کرده اند، داعش باید دولت را هدف بگیرد و این دولت نیز هم اکنون در دست طالبان است»

طالبان و داعش تفاسیری رادیکال از قوانین اسلام دارند و معتقدند که حکومت باید بر پایه این قوانین باشد. اما بین دو گروه تفاوت های ایدئولوژیکی وجود دارد که باعث نفرت آنها از یکدیگر می شود. طالبان می گوید خواهان ایجاد دولتی اسلامی در داخل مرزهای افغانستان است حال آنکه داعش بر برپایی خلافتی جهانی اصرار دارد و می گوید که همه مسلمانان باید از این هدف حمایت حمایت کنند. از نگاه داعش حرکت طالبان حرکت اسلامی نابی نیست و به دلایل مشابه از دیرباز با القاعده نیز دشمن بوده است

هم طالبان و هم داعش از تاکتیک هایی همچون بمب گذاری انتحاری استفاده می کنند اما وقتی داعش بر خاک سوریه و عراق مسلط شد و خلافت خود را پایه گذاری کرد، عملکرد وحشتناک تری داشت و در مقایسه با طالبان مجازات هایی که اعمال می کرد وحشیانه تر بود. داعش سال 2015 با نام دولت اسلامی خراسان در افغانستان ظهور کرد. آن زمان این گروه در اوج قدرت خود بود و بخش اعظم خاک عراق و سوریه را در کنترل داشت. داعش خراسان متشکل از شبه نظامیان افغانی و پاکستانی از جمله شماری از اعضای سابق طالبان بود

در آغاز ظهور داعشِ خراسان، جنبش سلفی افغانستان در ولایت های شرقی کنر و ننگرهار از آن اعلام حمایت کرد. این جنبش توسط طالبان به حاشیه رفته بود و ارتباط با داعش را راهی برای تقویت قدرت نظامی خود می دید. اما برخی از روحانیون سلفی به مرور و با مشاهده شیوه عمل وحشیانه داعش به مخالفت با این گروه برخاستند. در سالهای بعد از شکل گیری داعش و پیش از قدرت گیری مجدد، این گروه در نتیجه حملات هوایی آمریکا و شکست از طالبان به شدت آسیب دید.

طالبان قابلیت های داعش را کم اهمیت جلوه می دهد و معتقد است که این گروه پایگاهی در بین مردم ندارد. با این وجود قدرت تهدید داعش غیرقابل انکار است؛ چنانکه دیدیم این گروه دوبار پایتخت را هدف حمله قرار داد. در یکی از این حملات که بیرون از فرودگاه و در حین تخلیه مردم توسط نیروهای آمریکایی رخ داد 169 افغان و 13 سرباز آمریکایی کشته شدند. حمله های کوچک تر این گروه نیز در حال افزایش است

به گفته ابراهیم باحث از گروه بین المللی بحران «شدت و وسعت این حملات که نشان دهنده ظرفیت داعش است طالبان را شگفت زده کرده؛ داعش تهدیدی کوتاه مدت نیست»

البته ممکن است داعش نتواند به این زودی ها قلمرویی را در اختیار بگیرد. فعلا هدف فوری این گروه ایجاد بی ثباتی و شکست چهره طالبان به عنوان حافظان امنیت است. داعش از طریق ارتباط با دیگر گروهها و قبایل، می کوشد تا جنگجو استخدام کند و نیروهای طالبان را هدف حمله و ترور قرار می دهد

اما بیل روجیو از بنیاد دفاع از دموکراسی ها معتقد است که طالبان می تواند داعش را به تنهایی و بدون پشتوانه حملات هوایی آمریکا ریشه کن کند و می تواند در این کار از شبکه های وسیع جمع آوری اطلاعات محلی خود استفاده کند. وی خاطر نشان کرد که داعش بر خلاف طالبان به پناهگاههای امن در پاکستان و ایران دسترسی ندارد

مسیر آینده داعش در افغانستان تا حد زیادی به توانایی این گروه در جذب اعضای بیشتر و جلب بخش های وسیعی از مردم بستگی دارد. در مورد بخش اول، داعش تا حدی موفق بوده است. این گروه از بدو تأسیس اعضای طالبان را به سوی خود جلب می کرد؛ سال 2015 عبدالرؤف خادم فرمانده سابق طالبان به عضویت داعش درآمده و به عنوان معاون این گروه در افغانستان منصوب شد. گزارش هایی منتشر شده که نشان می دهد داعش به سایر جنگجویان طالبان مشوق های مالی برای پیوستن به این گروه داده است

سال 2020 که داعش در افغانستان دوباره قدرت گرفت، تحت فرماندهی جدیدی از شبکه حقانی –شبکه ای که در حال حاضر بخشی از طالبان است- قرار گرفت. رهبری طالبان که اکنون قدرت را در دست دارد مجبور است برای اداره امور کشور در داخل و خارج مصالحه هایی انجام دهد. این امر زمینه را برای پیوستن اعضای تندروی طالبان به داعش فراهم می کند. طالبان وعده دولتی فراگیر را داده است هرچند که دولت موقت کاملا از اعضای طالبان تشکیل شده است

هرچه طالبان بیشتر با جامعه بین الملل همکاری کند، بیشتر تصویری که از این گروه به عنوان مجاهدین مقاومت وجود دارد را خدشه دار کرده و زیر سؤال می برد. به گفته آقای ماینز «طالبان با همکاری با جامعه بین الملل هویت خود را از دست خواهد داد»

با تغییر نقش طالبان از شورش به حکومت، باید دید که آیا این گروه برای محافظت از اقلیت هایی که قبلا تحت ظلم جنگجویان طالبان بوده اند مانند هزاره های شیعه، اقدام می کند یا نه. این آزمون مهمی برای طالبان است. حمله روز جمعه به مسجد قندوز فرصتی بود تا طالبان تصویر جدیدی از خود ارائه دهد؛ چنانکه دیدیم به سرعت وارد عمل شد، تحقیقات را آغاز کرد و فرمانده پلیسِ ولایت وعده های زیادی برای محافظت از برادران اقلیت داد.

*منبع: کریستین ساینس مانیتور

مترجم: فاطمه رادمهر