تغییر سیاست اتحادیه عرب در قبال حزب الله

ماه گذشته حسام زکی دستیار دبیرکل اتحادیه عرب، اظهاراتی را درمورد خارج کردن حزب الله لبنان از لیست گروههای تروریستی این نهاد بیان کرد؛ البته دیری نگذشت که اتخاذ چنین تصمیمی تکذیب شد

صرف نظر از اینکه این سازمان حزب الله را از لیست گروههای تروریستی خارج کند یا نه، اظهارات زکی حکایت از وقوع تحولاتی مهم در خاورمیانه دارد؛ جنگ غزه در دهمین ماه خود است و دولتمردان عرب نگران جنگ بالقوه اسرائیل و لبنان هستند

صحبت درباره حذف حزب الله از لیست گروههای تروریستی، در ادامه دو تحول مهم در منطقه انجام می شود: نخست تغییر در روابط ایران و کشورهای عربی و دوم فشار افکار عمومی بر دولت های عرب منطقه در پی جنگ غزه

2 مارس 2016 شورای همکاری خلیج فارس، حزب الله را در لیست سازمان های تروریستی قرار داد؛ 9 روز بعد اتحادیه عرب از این تصمیم پیروی کرد. آن زمان احساسات و تنش های فرقه ای بالا بود و برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس تهدید ایران را بسیار جدی می دانستند

دو ماه قبل از این تصمیم، عربستان و بحرین روابط دیپلماتیک خود را با تهران به طور کامل قطع کرده بودند و امارات روابط با تهران را کاهش داده بود

رهبران ریاض و دیگر پایتخت های عربی خلیج فارس بر این باور بودند که حزب الله به دستور ایران نقش خطرناک و بی ثبات کننده ای را در بسیاری از کشورهای منطقه ایفا می کند. همزمان حوثی های یمن با تمام کشورهای شورای همکاری خلیج فارس –به جز عمان- در جنگ بودند

اما تنش زدایی سعودی و ایران و بهبود روابط ایران با دیگر کشورهای عربی از جمله بحرین، مصر، کویت، سودان، تونس و امارات، زمینه کاهش تنش بین دولت های عربی و حزب الله را فراهم کرد. در همین راستا تعاملاتی بین برخی از کشورهای شورای همکاری و حزب الله شکل گرفته است

ماه مه سفیر عربستان در لبنان و رئیس روابط عربی و بین الملل حزب الله، در مراسمی که پس از درگذشت ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران برگزار شد، در سفارت ایران در بیروت دیدار کردند. ماه مارس وفیق صفا از مقامات بلندپایه حزب الله سفر مهمی به امارات انجام داد

دکتر کریم امیل بیطار استاد روابط بین الملل دانشگاه سنت جوزف بیروت، ملایم شدن موضع اتحادیه عرب در قبال حزب الله را نتیجه تنش زدایی بین تهران و ریاض و پیوستن مجدد سوریه به اتحادیه عرب می داند

به گفته وی: «بسیاری از کشورهای منطقه فکر می کنند که حزب الله بازیگری است که نمی توانند به سادگی آن را کنار بگذارند و باید با آن صحبت کنند»

افکار عمومی جهان عرب نیز مهم است. با ادامه جنگ وحشیانه اسرائیل در غزه، نگاه مردم عرب به گروههای محور مقاومت تحت رهبری ایران تغییر کرده است. نظرسنجی که اواخر سال گذشته انجام شد، نشان می داد که در چند ماهه اول جنگ غزه، وجهه حماس نزد مردم عربستان به طور قابل توجهی بهبود یافته است

دکتر بیطار معتقد است که جنگ غزه به بهبود جایگاه حزب الله در بین جوامع عرب کمک کرده است؛ این درحالی است که بسیاری از اعراب سنی در خلیج فارس و دیگر نقاط منطقه، به خاطر مسائل 10-15 سال گذشته، نسبت به این سازمان نگاه منفی داشتند

به گفته دکتر بیطار: «کشورهای خلیج فارس نمی توانند نسبت به چشم انداز تغییرات ژئوپلیتیک و تغییر افکار عمومی عرب پس از حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل، بی توجه باشند. گرچه نقش حزب الله در جنگ سوریه و اقدامات این گروه در سیاست داخلی لبنان، منجر به ایجاد احساسات منفی نسبت به این گروه در جهان تسنن شد، ولی از 7 اکتبر برانگیخته شدن احساسات مردم در همدردی با فلسطینیان، باعث شد که با تمام جنبش های منطقه که حامی فلسطین تلقی می شوند، احساس همدلی داشته باشند؛ این یک دستاورد مهم دیگر برای محور مقاومت بود»

نقش مصر

رقابت بین کشورهای عرب، و موقعیت قاهره در اتحادیه عرب، دو موضوعی است که در درک تحولات اخیر باید درنظر گرفته شود. مصر در تلاش است تا بخشی از نفوذی را که در دهه های پیش در جهان عرب داشت، باز بدست اورد و در این راستا می کوشد تا از ایفای نقش رهبری در منطقه توسط برخی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، جلوگیری کند

تلاش قاهره برای تعامل با حزب الله بخشی از تلاش عبدالفتاح سیسی برای کاهش اصطکاک بین کشورهای عربی و ایران در شرایطی است که تمام منطقه نگران از جنگ تمام عیار بین حزب الله و اسرائیل است. چنین جنگی می تواند چند قاره را درگیر کرده و به چالش های امنیتی و اقتصادی مصر -در بحبوحه جنگ غزه در همسایگی  مصر و ناامنی در دریای سرخ- بیفزاید

دکتر جواد حیدرنیا مدیر گروه مطالعات خلیج فارس در مرکز مطالعات راهبردی خاورمیانه در ایران، می گوید: «اتحادیه عرب در تلاش است تا علاوه بر حل مسئله ریاست جمهوری لبنان، با حزب الله ارتباط برقرار کند و از ظرفیت های خود برای جلوگیری از گسترش جنگ استفاده نماید. حضور مصر در بین پنج کشوری که برای حل مسئله لبنان می کوشند، در اتخاذ این تصمیم اتحادیه عرب مؤثر بوده است. مصر می داند که حزب الله بازیگری مهم در صحنه لبنان است و هر برنامه ای برای حل بحران سیاسی لبنان، مستلزم همکاری با حزب الله و ایران می باشد. علاوه بر این عدم مخالفت عربستان و امارات، حذف حزب الله از لیست گروههای تروریستی توسط اتحادیه عرب را تسهیل می کند»

یک برد برای ایران

عادی سازی روابط ریاض با دولت اسد و بازگشت سوریه به اتحادیه عرب در سال 2023 هر دو پیروزی بزرگی برای تهران بود. خروج حزب الله از لیست گروههای تروریستی اتحادیه عرب، پیروزی دیگری برای تهران خواهد بود. این اتفاق، به تهران نشان خواهد داد که استراتژی سیاست خارجی اش -مبنی بر اولویت بخشی به همسایگان- استراتژی درستی بوده است

خروج حزب الله از لیست گروههای تروریستی (در صورت تحقق) در ادامه دور شدن عربستان و دیگر کشورهای عربی از مواضع تند و ضد ایرانی واشنگتن خواهد بود. دولت های منطقه روز به روز بیشتر واقعیت جمهوری اسلامی را پذیرفته، خود را با آن سازگار می کنند و در پی یافتن زمینه های همکاری با تهران برمیایند. این همان سیاستی است که باراک اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا در سال 2016 از کشورهای عرب منطقه می خواست که این سیاست را در برابر ایران در پیش بگیرند

به گفته دکتر بیطار: «حزب الله گل سرسبد نیابتی های جمهوری اسلامی است. حتی سرسخت ترین رقیبان ایران در بین پادشاهی های خلیج فارس نیز می دانند که حزب الله بازیگری مهم در لبنان است و نمی توانند ان را به سادگی کنار بگذارند، بر آن برچسب تروریست بزنند و از تعامل با ان خودداری کنند. تعامل با حزب الله پس از پذیرش مجدد بشار اسد در آغوش اعراب که بدون دادن هیچ امتیازی انجام شد، پیروزی نمادین دیگری برای ایران خواهد بود»

از دید واشنگتن سیگنال اتحادیه عرب در مورد حزب الله، نشانه کاهش حمایت منطقه ای از سیاست های آمریکا است. باتوجه به اینکه عربستان بدنبال صلحی پایدار با حوثی هاست و در عین حال از پیوستن کامل سوریه به اتحادیه عرب حمایت کرده است، آمریکا از عدم تمایل ریاض و دیگر کشورهای عرب در همراهی با سیاست های این کشوردر مقابله با گسترش و نفوذ قدرت ایران، ناامید شده است

کشورهای خلیج فارس تمایل پیدا کرده اند که مسیر سیاست خارجی خود را بدون دستور گرفتن از آمریکا، ترسیم کنند؛ تنوع اقتصادی و توسعه کشورهای خود را در دستور کار قرار دهند و برای تحقق اهداف بلندمدت خود، در منطقه ثبات برقرار کنند

این اهداف به معنی یافتن راهی برای همزیستی مسالمت آمیز با ایران و متحدانش از جمله حزب الله است و نشان می دهد که چرا اتحادیه عرب می خواهد با حزب الله به عنوان یک بازیگر سیاسی مشروع در لبنان رفتار کند نه یک سازمان تروریستی  

منبع: العربی الجدید

مترجم: فاطمه رادمهر