سال 2009 زمانی که نتانیاهو برای دومین بار به نخست وزیری انتخاب شد، منطقه شاهد یک تغییر مهم بود: حماس یک گروه اسلام گرای مسلح سه سال قبل از نتانیاهو در غزه به قدرت رسید. حماس از همان ابتدا متعهد شد که اسرائیل را نابود کند؛ نتانیاهو نیز در کارزار انتخاباتی خود، از تعهد خود به نابودی حماس سخن گفت. آنچه در عوض اتفاق افتاد، این بود که حماس و نتانیاهو یک دهه و نیم در قدرت مانند و با هم همزیستی کردند. هر دو طرف یکدیگر را برای تحقق اهداف خود مفید می دانستند. این همزیستی عجیب با دوره هایی از تنش و آرامش همراه بود و تااین لحظه که هر دو احتمالا به پایان دوران قدرت خود رسیده اند، ادامه داشت
رهبران حماس پس از حمله 7 اکتبر که منجر به کشته شدن 1200 اسرائیلی شد، با بمباران ارتش اسرائیل مواجه شدند. دولت اسرائیل متعهد شده است به حملات خود مادامی که مطمئن شود حماس دیگر در غزه حکومت نخواهد کرد، ادامه دهد. در میان حملات ویرانگر اسرائیل به غزه که تاکنون بیش از 11000 کشته در پی داشته، برخی از مردم غزه علنا از حماس به دلیل حمله ماه اکتبر این گروه و بهانه دادن به دست اسرائیل برای حمله به غیرنظامیان، انتقاد می کنند
نتانیاهو که ماه گذشته مجبور شد شرایط اضطراری اعلام کرده و با رقیب سیاسی خود وارد همکاری شود، به دلیل ناکامی در جلوگیری از حمله اکتبر، با خشم عمومی بی سابقه ای مواجه شده است. نظرسنجی ها نشان می دهد که 75% اسرائیلی ها خواستار استعفای او یا جایگزینی او پس از جنگ هستند
آدام راز مورخ اسرائیلی که در مورد رابطه نتانیاهو و حماس مطالعه کرده، می گوید: «این یک اتحاد عجیب است. اکنون هر دو به پایان کار خود رسیده اند؛ حماس دیگر دولت غزه نخواهد بود و نتانیاهو نیز به پایان دوران سیاسی خود نزدیک شده است»
شرایط به سرعت در حال تغییر است و سرنوشت هیچکدام از دو طرف مشخص نیست. در پی توافقی که با میانجیگری قطر بدست آمد، جنگ چهار روز متوقف شد و اولین نفر از 50 گروگان اسرائیلی روز جمعه آزاد شد. نتانیاهو متعهد شده است که پس از پایان اتش بس موقت، به حملات خود برای ریشه کن کردن حماس ادامه دهد
به گفته راز و دیگر ناظران سیاسی، درست است که نتانیاهو حمله حماس و دستگیری حدود 240 اسرائیلی را که مرگبارترین روز برای یهودیان از زمان هولوکاست بود، پیش بینی نمی کرد؛ ولی او از زمان نامزدی در انتخابات متعهد شده بود که به محض بدست گرفتن قدرت، حکومت حماس در غزه را از بین ببرد. اما راهبردی که اتخاذ کرد چیز دیگری بود؛ او هیچ اختلالی در تقسیم قدرت بین فلسطینیان ایجاد نکرد و گذاشت تا حکومت غزه در دست حماس و کرانه باختری در دست خودگردان فلسطین باقی بماند
این دودستگی بین فلسطینیان و تقسیم قدرت، در خدمت اهداف نتانیاهو و مخالفان راه حل دو کشوری بود؛ زیرا توان فلسطینیان را در مخالفت با اشغالگری اسرائیل کاهش داد
دالیا شیندلین تحلیلگر سیاسی می گوید: «بدون یک رهبری واحد برای فلسطینیان، نتانیاهو توانست به جهان بگوید که فلسطینیان نمی توانند مذاکرات صلح را پیش ببرند و کسی نیست که بتوان با او صحبت کرد و به توافق رسید»
آنگونه که انشل فافر زندگی نامه نویس نتانیاهو می نویسد: «این وضعیت به نتانیاهو اجازه داد تا مسئله فلسطین را تا حد زیادی به حاشیه ببرد. در عوض او روی موضوع ایران و سایر تهدیدهایی که بر سر توسعه اقتصادی اسرائیل وجود داشت متمرکز شد. نتانیاهو همیشه احساس می کرد که مادامی که درگیری بین اسرائیل و فلسطین وجود داشته باشد، می تواند حواس مردم خود را از مشکلات داخلی پرت کند»
کابینه های پی درپی نتانیاهو هر سال اقداماتی انجام می دادند که تأثیر آن کاهش فشار بر حماس بود: موافقت با آزادی زندانیان و موافقت با انتقال پول از قطر که صرف پرداخت دستمزدها و بهبود زیرساخت ها در غزه و حتی تأمین مالی عملیات های نظامی حماس می شد، از جمله این اقدامات بود
نخست وزیر امیدوار بود از هرگونه آشتی بین حماس و تشکیلات خودگردان جلوگیری کند و این درحالی بود که این دو گروه فلسطینی در سال 2018 به آشتی نزدیک شده بودند
به گفته راز نتانیاهو در ده سال گذشته از هرگونه تلاش برای تخریب حماس در غزه جلوگیری کرد
ولی یک مقام ارشد دولتی این موضوع که نتانیاهو سیاست حفظ حماس در قدرت را دنبال کرده، رد نمود و گفت: «فکر نمی کنم بتوانید حتی یک سند پیدا کنید که نشان دهد او برای تقویت حماس تلاش می کرده است. بلکه برعکس، او بیش از هر نخست وزیری در تاریخ اسرائیل به حماس ضربه زد. نتانیاهو سه عملیات نظامی گسترده علیه حماس را در سال های 2012، 2014 و 2021 رهبری کرد.»
در طول این سالها تنش های ناپایداری بین حماس و نتانیاهو وجود داشت؛ حماس به سمت اسرائیل موشک پرتاب می کرد که اکثر آنها توسط سامانه های پیشرفته دفاع هوایی رهگیری می شد. در پی آن جنگ شعله ور می شد و در آخر همه این جنگ ها به آتش بس ختم می گشت. حماس در قدرت باقی ماند و امیدهایی ایجاد شد که این گروه به جای جنگ این بار بر ساخت غزه متمرکز شود
در سالهای اخیر صادرات از غزه رشد کرد و نتانیاهو به شهروندان غزه مجوزهای بیشتری برای کار در اسرائیل داد؛ به طوری که تعداد مجوزهای داده شده تا 7 اکتبر به 18000 رسیده بود. ولی اکنون راهبرد نتانیاهو در قبال حماس و غزه به شدت زیر سؤال رفته و خشم همه طیف های سیاسی، حمایت از نخست وزیر را به پایین ترین سطح در تاریخ رسانده است. درحال حاضر تنها 5% از واجدین شرایط رأی دهی او را مناسب ترین گزینه برای نخست وزیری می دانند
در غزه از انجا که از سال 2006 انتخابات برگزار نشده، سنجش میزان حمایت مردمی از حماس دشوار است. قبل از جنگ مردم به خاطر ترسی که از برخورد حماس داشتند، علنا از این گروه انتقاد نمی کردند. اکنون گستردگی بمباران و اوارگی مردم، انجام نظرسنجی را تقریبا غیرممکن کرده است. برخی از نظرسنجی هایی که انجام شده نشان می دهد که حمایت از حماس ادامه دارد و خشم از اسرائیل با ادامه حملات نظامی افزایش می یابد
ولی در عین حال تعداد بیشتری از مردم غزه در شبکه های اجتماعی و رسانه ها، از حماس انتقاد می کنند. احمد 44 ساله می گوید: «از اینکه بگویم ما حماس را نمی خواهیم، نمی ترسم. این بیزاری فقط به خاطر جنگ نیست، بلکه طی سالیان متمادی ایجاد شده است؛ نبود حکومتی شایسته ما را در فقر فرو برده و حالا جنگ اخیر آن را تشدید کرده است»
معتز 39 ساله نیز یکی دیگر از منتقدان حماس است. او می گوید که حمله حماس به اسرائیل او را به وحشت انداخت و خانواده اش را در معرض حملات اسرائیل قرار داد؛ مغازه اش ماه گذشته در خان یونس ویران شد. وی باور ندارد که حماس بتواند به حیات خود ادامه دهد و در عین حال معتقد است که تغییر رهبری برای مردمی که همه چیزشان را در جنگ از دست داده اند، تفاوتی ایجاد نمی کند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما