آیا راهی برای جلوگیری از شکل‌گیری جهادگران داعش در اروپا وجود دارد؟

وقوع چهار حمله‌ی تروریستی اخیر در درسدن، پاریس، نیس و وین که در عرض یک ماه رخ داد، نشان داد که پس از گذشت پنج سال از حملات مرگبار پاریس و کشته شدن 130 نفر در آن حملات، همچنان خطر عملیات تروریستی اسلامگرایان در اروپا به قوت خود باقی است. سیاستمداران در حال بررسی اعمال کنترل دقیق‌تر در مرزها هستند، وعده‌ی همکاری نزدیکتر با سرویس‌های امنیتی را می‌دهند و خواستار اقدامات شدیدتر علیه شبه نظامیان اسلام‌گرا هستند. اما سؤال این جاست که کسانی که به نیروهای جهادگر داعش می‌پیوندند، چگونه افرادی هستند و چه انگیزه‌ای از این اقدامات دارند؟

بررسی روند سلفی گری در پرجمعیت ترین ایالت آلمان، نوردراین-وستفالن، نشان می‌دهد که باید توجه ویژه‌ای به سلفی‌های جوان داشت؛ به ویژه که در سالهای اخیر، فعالیت جهادی ها گسترده تر شده، جوانان را در سنین پایین تری هدف تبلیغات خود قرار می دهند و جوانان نیز از این فعالیت های تبلیغی استقبال می کنند.. «الیور روی»، کارشناس فرانسوی و محقق در زمینه‌ی اسلام‌گرایی، مدعی است که انگیزه و شوق جهادگری در مردان جوان بیش از والدینشان است و این درحالی است که بسیاری از این جوانان، قرآن را مطالعه نکرده و اطلاعی از مضامین آن ندارند. سازمان‌هایی همچون القاعده و داعش با سوء استفاده از شور و تعصب این جوانان، به آنها اینگونه القا می کنند که شورش و کشتار، فریضه ا‌ی دینی است. روی اضافه می کند که جوانان داعشی همیشه در آرزوی مرگ به سر می‌برند، همگی یک هدف را دنبال می‌کنند و آن رفتن به بهشت ​​و شهید شدن است.

«فلیکس روسمایسل»، جامعه شناس اهل فرانکفورت که بخشی از پروژه تحقیقاتی خود را به بررسی موضوع جهاد اختصاص داده است، می‌گوید: زنان و مردان جوان با پیوستن به داعش درصددند که ثابت كنند می‌توانند انتظارات دیگران را برآورده كنند و اینگونه است که مجبور به ارتكاب اعمال خشونت‌آمیز می‌شوند. در تحلیل او، کسانی که در اشتغال به کار و حرفه و کسب موفقیت های تحصیلی در بزرگسالی دچار مشکل می شوند و نمی توانند دستاورد قابل قبولی داشته باشند، بدنبال راه جایگزینی برای ارائه توانایی های خود هستند و این امر آنان را بیش از سایرین در معرض تأثیرپذیری از تبلیغات جهادی ها قرار می دهد.

«توماس موکه» معلم، روانشناس و مدیر عامل شبکه پیشگیری از خشونت (VPN) که در زمینه افراط‌گرایی‌های خشن فعالیت می‌کند، می‌گوید: همه‌ی ما می‌دانیم که افرادی که دچار بی‌ثباتی شخصیتی یا بحران هستند، از پتانسیل لازم برای جذب شدن در گروههای افراطی برخوردارند. هنگامی که کارمندان VPN در زندان‌ها به اسلام‌گرایان افراطی یا کسانی که پیشتر عضو داعش بوده اند مشاوره می‌دهند، اولویت اصلی‌شان این است که از آنان سؤال پرسیده و آنها را تشویق به تفکر و یافتن پاسخ کنند؛ چرا که در گروه‌هایی همچون داعش و نظایر آن، روال کار این گونه است که اعضا باید همیشه تابع دستورات باشند و نیروهای مافوق خود را بی هیچ قید و شرطی اطاعت کنند؛ بدین ترتیب، توانایی سوال پرسیدن و فکر کردن را از دست می دهند.

با این حال، موکه می‌داند که برای از بین بردن رادیکالیزم، محدودیت‌هایی وجود دارد. «ما نباید این گونه تصور کنیم که اگر تلاش زیادی در زمینه امنیت و رفاه اجتماعی-آموزشی به کار بندیم، هرگز حمله‌ای رخ نخواهد داد. تهدید وقوع حملات همیشه وجود خواهد داشت». از تجارب تلخ مدیر VPN حمله یکی از افراد تحت پوشش مؤسسه او با چاقو به دو مرد همجنسگرا بود که در مؤسسه‌ به مددکاری اجتماعی مشغول بودند. این دو مددکار اجتماعی، دو روز قبل از حمله با این جوان 20 ساله ملاقات کرده بودند و متأسفانه باورهای خود را با او در میان گذاشته بودند؛ پس دو روز بعد و درحالیکه با قاتل قرار ملاقات داشتند، مورد حمله او قرار گرفتند.

«میون بریسون» می گوید: در مواردی از این دست، تقیه، یا کتمان باور مذهبیِ اسلام گرایان از کسانی که آنان را کافر می پندارند، نقش اساسی دارد. بریسون، جوانی با ریشه های مراکشی است که سازمان غیردولتی "180 ° Wende" (چرخش 180 درجه) را در کلن تأسیس کرده است. افرادی که اغلب به صورت داوطلبانه در آنجا کار می کنند، هدفشان این است که مردان جوان به سمت افراط و جنایت سوق پیدا نکنند. «اگر فرد در باطن، ایدئولوژی‌های داعشی خود را ترک نکرده باشد، دور کردن او از این ایدئولوژی ها و گروههای تندرو کار سختی است». با این حال، تجربه صدها نفری که مؤسسه VPN با آنها کار کرده است، نشان می دهد که اگر این افراد به حال خود رها شوند، احتمال حمله بالقوه آنان بیشتر است.

تعداد اسلامگرایان شناخته شده‌ی آلمان در حال حاضر حدود 620 نفر است که برطبق تحقیقاتی که توسط فرانکفورتر آلگماینه زایتونگ انجام شده، بیش از 130 نفر از آنان در زندانهای آلمان به سر می‌برند. اقدامات پیشگیری از رادیکالیزه سازی در زندانها، بیشتر توسط سازمانهایی مانند VPN انجام می‌شود.

«جنس بورچرت»، جرم شناس دانشگاه علوم کاربردی مرسبورگ می‌گوید: همه گیری کووید 19 برنامه های پیشگیری از رادیکالیزه سازی در زندانها را تحت تأثیر قرار داده است. بسیاری از برنامه‌هایی که برای پیشگیری از رادیکالیزم در زندانها طراحی شده بود، با توجه به شرایط مهار پاندمی قابلیت اجرا پیدا نکرد. لذا، به طور کلی، بورچرت اوضاع در زندان‌های آلمان را خوب نمی داند. تعداد کارمندان مؤسسات فعال در زمینه مبارزه با افراط گرایی به دلیل کرونا کم شده اند و این در حالی است که افراط گرایان در هیچ شرایطی دست از فعالیت و توطئه چینی بر نمی دارند. کارمندان شاغل در سیستم قضایی نیز تأكید می کنند که علی رغم تمام اقدامات انجام شده در سالهای اخیر، خطر تندرو شدن زندانیان با وجودی كه در پشت میله‌های زندان هستند، هنوز هم وجود دارد. حملات اخیر در اروپا به موضوع گفتگوی بازداشت شدگان بدل شده است و حتی اگر هنگام صحبت با کارمندان VPN و مؤسسات مشابه، این اقدامات خشونت‌بار را به صراحت تأیید نکنند، در قضیه بریده شدن سر معلم فرانسوی توسط یک اسلام گرای افراطی، معلم را مسئول سرنوشتی که بدان دچار شد می دانند.

آنچه اوضاع را بسیار خطرناک می‌کند و حفظ امنیت را برای سرویس های امنیتی با مشکل مواجه می‌سازد، این است که تروریسم اسلام‌گرا به یک سازمان منسجم و وجود دفاتر مرکزی احتیاج ندارد، بلکه توانایی اسلام گرایان افراطی در تبلیغ و جذب نیرو و دادن مسئولیت انجام حمله به این نیروها، کافی خواهد بود.  

VPN حمله وین را که داعش مسئولیت آن را به عهده گرفت به عنوان مثالی برای این ادعا ذکر می‌کند و می‌افزاید: با وجودی که داعش در اقدامات خود، فرماندهی کاملاً مشخصی ندارد، اما در عوض، شعارها و عباراتی نظیر«حالا شما باید دست به کار شوید»، عبارتی کلیدی است که اعضای شبکه را به اقدام خشونت‌بار بعدی تشویق می کند. بنابراین آنچه برای جلوگیری از رادیکال شدن جوانان اهمیت دارد مبارزه با تبلیغات گروههای افراطی و این شعارها و عبارات جذاب و کلیدی است که تروریست ها از طریق اینترنت و شبکه های اجتماعی ترویج می کنند؛ به همین دلیل است که میون بریسون، بنیانگذار چرخش 180 درجه، می‌گوید: «تنها راهکار این مسئله این است که عرصه را بر آن دسته از اسلام گرایان که کار فریب و جذب جوانان را انجام می دهند تنگ کنیم و اجازه ندهیم که از طریق واتساپ و تلگرام به اهداف شوم خود برسند؛ باید پیش از آنکه آنان وارد عمل شده و جوانان را هدف قرار دهند، ما وارد عمل شویم.»

*منبع: قنطره

مترجم: ط. مکارمی