پیشرفت تکنولوژی و ظهور ناگهانی رسانه های جمعی به ویژه اینترنت، جهان را متحول ساخت و با تأثیر گذاری در کشورهای اسلامی، موجبات از هم گسیختگی خانواده‌ها، کاهش ارتباط بین افراد و تغییر در اصول اخلاقی مردم در این کشورها را فراهم ساخت.
شکی نیست که رسانه ابزاری دو وجهی است و به همان میزان که زمینه رشد و شکوفایی مخاطب را فراهم می کند، می تواند سبب گمراهی و تباهی او گردد؛ امری که در برنامه‌های غیراخلاقی و ضددینی شبکه‌های ماهواره‌ای و سایت‌های اینترنتی قابل مشاهده است. مشکل اینجاست که با گسترش و همه گیر شدن رسانه ها، امکان کنترل آن نیز سخت تر از گذشته شده است.
در این میان کودکان آسیب پذیر ترین قشر جامعه هستند و از آنجا که قدرت تشخیص درست از غلط و برنامه‌های مفید را از برنامه‌های مخرب ندارند، بنابراین مسؤولیت انتخاب برنامه هایی با محتوایی آموزنده و متناسب با سن آنان بر عهده والدین می باشد.
این نظارت به ویژه در سال‌های ابتدایی زندگی یک کودک از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا در این سال‌هاست که شاکله ذهنی و تربیتی او شکل می‌گیرد. کودکان یا بازیگوش و متکبر و به دنبال شناخت امور جدید هستند و یا پرخاشگر و نافرمان در مقابل راهنمایی‌ها و دستورات والدین؛ در هر دو حالت، کار بر پدر و مادر سخت است، زیرا شخصیت متغیر کودکان از یک جهت و ناتوانی آنان در درک بزرگ‌ترها از جهت دیگر، موجب می شود که ارتباط با آنها سخت و دشوار شده و آموزش رفتار پسندیده و مناسب با چالش‌هایی روبه‌رو گردد.
ناگفته نماند که برنامه‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای مفید و مؤثر در رشد و شکوفایی کودکان نیز وجود دارد، ولی این برنامه ها در اقلیت است و اکثریت از آنِ شبکه هایی است که بر ذهن و رفتار کودکان تأثیر منفی گذاشته، سلامت روانی آنها را دچار اختلال می‌کنند. این امر به ویژه در برنامه‌هایی که در کشورهای غیراسلامی تولید شده و با فرهنگ و اعتقادات مسلمانان در تضاد است بیشتر دیده می شود.
بررسی‌های انجام شده توسط مؤسسه آلمانی «هوش سلامت» بیانگر آن است که اگر کودکان در محیطی آرام و بدون تنش زندگی کنند و از شخصیتی محکم و متعادل برخوردار باشند، تأثیر تلویزیون در سنین 6 تا 9 سالگی چندان نخواهد بود. همچنین کودکان 10 تا 13 سال گرچه قدرت تشخیص واقعیت را از دروغ و خیال دارند، ولی این امر نافی تأثیرات مخرب فیلم‌های دلهره آور و صحنه‌های قتل و شکنجه بر روی آنان نیست.
روزانه کودکان زمانی طولانی را در مقابل تلویزیون یا اینترنت سپری می‌کنند، بدون اینکه برنامه‌های متناسب با سنین آنان توسط والدین انتخاب گردد. یکی از نتایج این امر بازماندن آنها از انجام تکالیف مدرسه و سایر وظایف خویش است، ضمن اینکه نشستن دراز مدت در مقابل تلویزیون و مشغول شدن به برنامه‌های اینترنتی و دیجیتالی، فرصت و اشتیاق انجام بازی‌های پر تحرک را از آنان گرفته و باعث چاقی و ابتلا به بیماری‌های بسیاری می‌شود.
تلویزیون و اینترنت محیطی است که کودکان سعی می کنند اعمال و رفتار خویش را از آن الگوبرداری کنند، شخصیت خود را مطابق با آنچه می بینند بسازند و اندیشه‌های خویش را بر آن اساس پرورش دهند. آنان در چگونگی مبارزه با مشکلات و حلّ آنها، رشد و شکوفایی خلاقیت، امید به زندگی و حتی چگونگی ابراز احساسات خود از این دو منبع الهام می گیرند. این تأثیرات اگر براساس مشاهده برنامه‌های مطلوبی که با آگاهی انتخاب شده اتفاق افتد، در رشد و شکوفایی کودکان نتیجه مثبت خواهد گذاشت و بالعکس اگر شاهد برنامه‌های غیراخلاقی و نامناسب باشند، دچار آشفتگی فکری می گردند و شخصیت آنها به خوبی شکل نخواهد گرفت.
دکتر جیری وایکوف در کتاب «تربیت هوشمندانه» می‌گوید: «همراهی والدین با کودکان در تماشای تلویزیون امر مهمی است. بررسی‌ها بیانگر آن است که کودکان ابر قهرمانان کارتون ها و فیلم ها را الگوی خود قرار داده و سعی می کنند رفتار و اعمال آنها را تقلید نمایند. هنگامی که بزرگ‌ترها با آنان به دیدن فیلم می‌پردازند تأثیر مثبت یا منفی آن بر کودکان چند برابر می‌شود. از‌این‌رو ضروری است که از تماشای فیلم های خشونت بار و دلهره آور پرهیز شده و پس از پایان فیلم، محتوای آن با کودکان به بحث و گفتگو گذاشته شود.»
یکی دیگر از آثار منفی زیاده روی در استفاده از اینترنت و تلویزیون بر کودکان این است که میل برقراری ارتباط با افراد خانواده را در آنان کاهش می دهد و مقدمه‌ای است بر گوشه‌گیری و افسردگی آنها.
همچنین از آنجا که مطالعه، بیشترین نقش را در بهبود ادبیات و دایره لغات کودکان ایفا می کند، با گذران وقت در مقابل تلویزیون و اینترنت، کتابخوانی کمرنگ‌تر شده و تکلم و یادگیری صحیح زبان دچار مشکل می شود.
صحنه‌های خشونت‌آمیز و ترسناکی که در بعضی از برنامه‌ها شاهد آن هستیم می‌تواند بر کودکان تأثیری جبران‌ناپذیر داشته باشد، آنها را دچار وحشت بیش از اندازه کند و از آینده و استقلال فردی خود بیمناک سازد. اضافه بر اینکه این صحنه‌ها می‌تواند در از بین بردن احساسات و عواطف کودکان نقش داشته و آنها را به خشونت در رفتار با دیگران تشویق نماید.
استفاده از تلویزیون و اینترنت باعث می‌شود که کودکان قدرت تمییز درست از غلط را از دست دهند و در این صورت دیگر برای تحصیل اهمیتی قائل نشوند؛ رابطه مستقیم بین استفاده از تلویزیون و اینترنت با افت تحصیلی به خوبی گویای این امر است.
تلویزیون و فناوری‌های دیجیتالی مانند موبایل و تبلت باعث می‌شوند که دایره دید کودکان محدود به یک محیط کوچک گردد. از این رو پزشکان فاصله‌ای معین برای هر یک از دستگاه‌های الکترونیکی دیداری تعیین نموده‌اند و برای نمونه در مورد تلویزیون فاصله 6 متری از چشم را پیشنهاد می‌کنند. دانشمندان همچنین در استفاده بیش از حد از دستگاه‌های دیجیتالی هشدار می‌دهند چراکه این دستگاه‌ها از خود اشعه‌ای متصاعد می کند که برای تندرستی و سلامت انسان آسیب رسان است.
آخرین نکته‌ای که والدین باید بدان اهتمام ورزند این است که فرزندانِ خود را از برنامه‌هایی که شخصیت آنها را از بین برده و تأثیری نامطلوب بر ذهن و روح آنها می‌گذارد مصون نگاه دارند؛ به‌خصوص برنامه‌هایی که در کشورهای غیراسلامی ساخته شده و با اصول اعتقادی و اخلاق اسلامی مغایرت دارد. در مقابل از برنامه‌هایی که در بارور کردن و شکوفاسازی شخصیت و دانش کودکان مؤثر است استفاده نمایند. هدف از تربیت فرزندان ایجاد شخصیتی متمایز در بین افراد جامعه و به‌دست آوردن جایگاه اجتماعی مناسب است که تنها با نظارت بر منابع تغذیه روح آنان امکان‌پذیر می‌باشد.
مترجم: محمد منوری
نظر شما