یکی از مهم ترین ویژگی‌های ملت‌های مترقی و پیشرفته آن است که به نهادها و سازمان‌های اجتماعی کوچک –که در رأس آنها خانواده قرار دارد- اهمیت بسیار می‌دهند و با معطوف کردن توجه ویژه به این نهادها و برنامه‌ریزی و تخصیص منابع و بودجه برای آنها، در راستای تکامل و رفع نواقص و مشکلات این جوامع کوچک می‌کوشند. اهمیت نهاد خانواده از آن روست که جامعه از مجموع همین خانوادهها شکل می‌گیرد؛ پس اگر ساختار خانواده براساس برنامه‌ریزی‌های دقیق و کامل بنیان گذاشته شود، به تبع آن جامعه نیز متکامل و پیشرفته می‌گردد.
دانشمندان علوم جامعه‌شناسی و سایر کارشناسان و متخصصان امر خانواده و جامعه به نقش و تأثیرگذاری نهاد خانواده بر شکل گیری جامعه‌ای مطلوب تأکید دارند و بلاشک یک جامعه آرمانی از مجموع خانواده‌های موفق به وجود می‌آید، و جامعه آشفته محصول خانواده‌های شکست‌خورده و آشفته است. به گفته کارشناسان و اندیشمندان جامعه‌شناسی اگر ما بیماری‌های روانی و ناهنجاری‌های اجتماعی را مورد بررسی قرار دهیم درمی‌یابیم که این بیماری‌ها ناشی از عدم توجه و تربیت صحیح افراد است؛ امری که ابتدا بر خانواده تأثیر منفی گذاشته و در نهایت بر جامعه تأثیرگذار خواهد بود.
یکی از مهم‌ترین اندیشمندانی که به این مطلب اشاره داشته و آثار و نتایج نامطلوب بی‌توجهی به کانون خانواده را به همگان متذکر می‌شود و تمامی اقشار را دعوت به برخورد علمی و عملی با ناهنجاری‌های موجود در خانوادهها می‌کند، آیتالله سید محمد شیرازی(ره) است. ایشان در بسیاری از تألیفات و سخنرانی‌های خود بر اهمیت نقش این نهاد کوچک اجتماعی تأکید نموده و در مورد آن توصیه‌های فراوانی دارند. برای نمونه از تمام دست‌اندرکاران عرصه اجتماعی می خواهند که بکوشند تا بنیان خانوادهها بر اصول و پایههای علمی و پیشرفته قرارگیرد و گام‌های برداشته شده در این مسیر مطابق با نوآوریهای روز و تغییر و تحولات دنیای مدرن باشد، ضمن اینکه ارزش‌ها و اصول اعتقادی و فرهنگی نیز نادیده گرفته نشود.
ایشان موانع و مشکلاتی را که بر سر راه خانوادهها قرار دارد به خوبی بررسی کرده و برای ساخت خانواده‌ای موفق پیشنهاداتی را مطرح می‌کنند. در اندیشه آیت الله شیرازی نوع ارتباط بین مرد و زن مهم‌ترین و اساسی‌ترین گزینه در استقرار و ثبات خانواده است که در نهایت بر استقرار و ثبات جامعه تأثیر می‌گذارد؛ لذا ایشان نسبت به اختلاف و عدم همدلی زوجین هشدار می‌دهد چراکه این اختلاف نه تنها بر زوجین بلکه بر تمام افراد خانواده تأثیر منفی خواهد داشت.
ایشان در کتاب ارزشمند خود «فقه جامعه» به پاره‌ای از عواملی که روابط زوجین را مکدر می‌سازد اشاره نموده‌اند که از جمله این عوامل «عدم توافق دو طرف از نظر روحی و جسمی» است. ایشان همچنین به نقش تفاوت‌های دینی، اقتصادی، فرهنگی و اخلاقی بین دو طرف در نوع ارتباط آنها اشاره می‌کنند و معتقدند که این تفاوت‌ها می‌تواند بر بنیان خانواده تأثیر گذاشته و آن را متزلزل سازد. ایشان می‌فرماید: «تفاوت‌های دینی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی بین زوجین به ارتباط آنها آسیب رسانده و سعادت آنها را تبدیل به بدبختی می‌کند.»
پایههای مستحکم خانواده موفق
یکی از پایههای اساسی و مهم در ایجاد یک خانواده موفق ارتباط مبتنی بر احترام و انسجام بین زوجین در مرحله اول است. چراکه آنها در رأس هرم خانواده قرار دارند، بر رفتار و کردار دیگر اعضا نظارت می‌کنند و فرزندان نیز از آنها الگو می‌پذیرند؛ ازاین‌رو لازم است که ویژگی‌ها و صفات نیکی در زوجین باشد و رفتار آنها بر اصولی درست و پسندیده پایه‌گذاری شود.
اگر این صفات و ویژگی‌های درست و شایسته در والدین از بین رود و صفات ناپسند جای آن را بگیرد پیامدهای ناگواری در انتظار خانواده خواهد بود و آسیب و ضرر وارده در ابتدا متوجه خانواده و در نهایت متوجه جامعه می‌گردد. ازاین‌رو باید از هر عاملی که به گسستن ارتباط بین زوجین منجر می‌شود پرهیز کرد چراکه آثار آن به زوجین محدود نشده و فراتر می‌رود.
آیت الله شیرازی در ادامه می‌فرماید: «عوامل مختلفی وجود دارند که ارتباط زن‌وشوهر را از بین می‌برند مانند: عدم محبت، عدم وفاداری، فقدان رحمت و مهربانی، اخلاق ناشایست، پرخاشگری، ناسزا، حسد، تکبر، غرور، دروغ و بدگمانی».
یکی از نکات دقیق و مهمی که ایشان بر آن تأکید دارد اهمیت دادن زن به جزئیات زندگی و آراستگی وی در مقابل همسر است. ایشان در کنار رویکرد و کردار و رفتار نیک به ظاهر زیبا نیز اشاره می‌کنند و بیان می‌دارند که برخی امور علی‌رغم آنکه کوچک و بی‌اهمیت به نظر می‌رسد ولی تأثیری شگرف بر زندگی زوجین دارد و بی‌توجهی به آنها گاهاً به سقوط و ویرانی خانواده و به تبع آن جامعه منتهی می‌شود.
ایشان در ادامه می‌فرماید: «اگر زن در نزد شوهر به ظاهر خود توجه نکند و به خوراک و لباس و بهداشت خود بی‌اعتنایی نماید، و از طرف دیگر دروغ و بدگمانی در این خانواده فراگیر باشد» بی‌شک پایههای این زندگی متزلزل شده، ارتباط بین زوجین سست گشته و حتی ممکن است به طلاق و جدایی منجر شود، که این پیامد تأثیری مخرب و ویرانگر بر فرزندان خواهد گذاشت و هسته خانواده را از بین خواهد برد. زمانی که صفات و رفتارهای ناپسند در ارتباط بین زوجین پدیدار شود بر رفتار کودکان و در نهایت بر جامعه نیز تأثیرگذار خواهد بود.
پاکی محیط خانواده
آیتالله العظمی شیرازی(ره) در کتاب‌ها و سخنرانی‌ها و حتی در ملاقات‌ها و نشست‌های خود بر اهمیت محیط خانواده تأکید دارند. به عقیده ایشان استحکام خانواده منوط بر این است که رفتار زوجین بر پایههای مستحکم اخلاقی، تربیتی، دینی و فرهنگی استوار باشد؛ در این صورت است که روح سعادت و خوشبختی در بین افراد خانواده منتشر شده، انس و الفت افزایش می‌یابد و در نتیجه انسجام و همدلی بین افراد بیشتر می‌شود. این شرایط موفقیت را برای تمام افراد خانواده به ارمغان آورده و آینده‌ای روشن و ویژه را برای آنان تضمین می‌کند.
ایشان در این باره می‌فرماید: «یکی از مهم‌ترین وظایف خانوادگی آن است که زوجین از پاکی و سلامت محیط خانواده حفاظت کرده و آن را هم در مورد خود و هم فرزندانشان رعایت کنند. این کار ابتدا سعادت و خوشبختی خانواده و در مرحله دوم آینده‌ای پربار را برای نسل آینده تضمین می‌کند.»
سلامتی محیط خانواده به تفاهم و انسجام و همدلی می‌انجامد و همکاری را در تمام زمینه‌های عملی و فکری افزایش می‌دهد و به استحکام پایههای زندگی و آنچه که ارتباط بین زوجین بر آن استوار است منتهی می‌شود. از طرفی دیگر این تأثیر بر خانواده قبلی زوجین قابل مشاهده است. خانواده اولی زوجین به حسب تجربه می‌توانند تأثیری مستقیم بر سلامت محیط خانواده و زوجین داشته باشند. زمانی که ارتباط بین دو طرف (زوجین) سرد و بی مهر شود شرایط عدم اعتماد بر خانه حکمفرما شده و زندگی را متزلزل می‌سازد و در نهایت به فروپاشی نهاد خانواده می انجامد.
ازاین‌روست که آیتالله شیرازی همواره بر تأسیس گروه‌ها و انجمن‌های خیریه که بتوانند به تقویت روابط اجتماعی کمک کنند تأکید دارد. این انجمن‌ها می‌توانند به بانوان (حتی بانوان مطلقه و بیوه) کمک کرده و امید به آینده را در بین آنها گسترش دهند و از این طریق زمینه ایجاد خانواده‌هایی مستحکم و پایدار را فراهم نمایند.
یکی دیگر از پیشنهادهایی که ایشان آن را مطرح می‌کند «بنیانگذاری ارگان‌ها و انجمن‌هایی است که به تقویت روابط خانوادگی می‌پردازند مانند: انجمن‌های خیریه‌ای که با زیرشاخه‌های خود در زمینه‌های گوناگون به فعالیت و ارائه خدمات می‌پردازند، برای مثال یک گروه ازدواج مجردها را (که شامل مطلقه‌ها و بیوه گان نیز می شود) تسهیل می‌نمایند و گروهی دیگر به خانواده‌های نیازمند کمک می‌کنند». این‌گونه است که انجمن‌ها و گروه‌ها می‌توانند در تقویت روابط خانوادگی و ایجاد شرایط سالم زندگی و پیشرفت جامعه تأثیرگذار باشند.
مترجم: سید محمد منوری
نظر شما